• 繁体
  • 简体
  • 拼音

  • 負鄙為艱,縱則不可。

    “負鄙為艱,縱則不可。”詩句出處:《元和聖德詩》;是唐朝詩人韓愈的作品。

    皇帝即阼,物無違拒。曰暘而暘,曰雨而雨。維是元年,
    有盜在夏。欲覆其州,以踵近武。皇帝曰嘻,豈不在我。
    負鄙為艱,縱則不可。出師征之,其眾十旅。軍其城下,
    告以福禍。腹敗枝披,不敢保聚。擲首陴外,降幡夜豎。
    疆外之險,莫過蜀土。韋皋去鎮,劉辟守後。血人於牙,
    不肯吐口。開庫啖士,曰隨所取。汝張汝弓,汝鼓汝鼓。
    汝為表書,求我帥汝。事始上聞,在列咸怒。皇帝曰然,
    嗟遠士女。茍附而安,則且付與。讀命於庭,出節少府。
    朝發京師,夕至其部。辟喜謂黨,汝振而伍。蜀可全有,
    此不當受。萬牛臠炙,萬甕行酒。以錦纏股,以紅帕首。
    有恇其兇,有餌其誘。其出穰穰,隊以萬數。遂劫東川,
    遂據城阻。皇帝曰嗟,其又可許。爰命崇文,分卒禁禦。
    有安其驅,無暴我野。日行三十,徐壁其右。辟黨聚謀,
    鹿頭是守。崇文奉詔,進退規矩。戰不貪殺,擒不濫數。
    四方節度,整兵頓馬。上章請討,俟命起坐。皇帝曰嘻,
    無汝煩苦。荊並洎梁,在國門戶。出師三千,各選爾醜。
    四軍齊作,殷其如阜。或拔其角,或脫其距。長驅洋洋,
    無有齟齬。八月壬午,辟棄城走。載妻與妾,包裹稚乳。
    是日崇文,入處其宇。分散逐捕,搜原剔藪。辟窮見窘,
    無地自處。俯視大江,不見洲渚。遂自顛倒,若杵投臼。
    取之江中,枷脰械手。婦女累累,啼哭拜叩。來獻闕下,
    以告廟社。周示城市,咸使觀睹。解脫攣索,夾以砧斧。
    婉婉弱子,赤立傴僂。牽頭曳足,先斷腰膂。次及其徒,
    體骸撐拄。末乃取辟,駭汗如寫。揮刀紛紜,爭刌膾脯。
    優賞將吏,扶珪綴組。帛堆其傢,粟塞其庾。哀憐陣沒,
    廩給孤寡。贈官封墓,周匝宏溥。經戰伐地,寬免租簿。
    施令酬功,急疾如火。天地中間,莫不順序。幽恒青魏,
    東盡海浦。南至徐蔡,區外雜虜。怛威赧德,踧踖蹈舞。
    掉棄兵革,私習簋簠。來請來覲,十百其耦。皇帝曰籲,
    伯父叔舅。各安爾位,訓厥甿畝。正月元日,初見宗祖。
    躬執百禮,登降拜俯。薦於新宮,視瞻梁梠。戚見容色,
    淚落入俎。侍祠之臣,助我惻楚。乃以上辛,於郊用牡。
    除於國南,鱗筍毛簴。廬幕周施,開揭磊砢。獸盾騰拏,
    圓壇帖妥。天兵四羅,旂常婀娜。駕龍十二,魚魚雅雅。
    宵升於丘,奠璧獻斝。眾樂驚作,轟豗融冶。紫焰噓呵,
    高靈下墮。群星從坐,錯落侈哆。日君月妃,煥赫婐S。
    瀆鬼濛鴻,嶽祗嶪峨。飫沃膻薌,產祥降嘏。鳳凰應奏,
    舒翼自拊。赤麟黃龍,逶陀結糾。卿士庶人,黃童白叟。
    踴躍歡呀,失喜噎歐。乾清坤夷,境落褰舉。帝車回來,
    日正當午。幸丹鳳門,大赦天下。滌濯剷磢,磨滅瑕垢。
    續功臣嗣,拔賢任耇。孩養無告,仁滂施厚。皇帝神聖,
    通達今古。聽聰視明,一似堯禹。生知法式,動得理所。
    天錫皇帝,為天下主。並包畜養,無異細鉅。億載萬年,
    敢有違者?皇帝儉勤,盥濯陶瓦。斥遣浮華,好此綈紵。
    敕戒四方,侈則有咎。天錫皇帝,多麥與黍。無召水旱,
    耗於雀鼠。億載萬年,有富無窶。皇帝正直,別白善否。
    擅命而狂,既翦既去。盡逐群奸,靡有遺侶。天錫皇帝,
    厖臣碩輔。博問遐觀,以置左右。億載萬年,無敢餘侮。
    皇帝大孝,慈祥悌友。怡怡愉愉,奉太皇後。浹於族親,
    濡及九有。天錫皇帝,與天齊壽。登茲太平,無怠永久。
    億載萬年,為父為母。博士臣愈,職是訓詁。作為歌詩,
    以配吉甫。

    【註釋】:

    負:

    ①憑仗;倚靠。《左傳·襄公十四年》:“昔秦人負恃其眾,貪於土地,逐我諸戎。”②依靠;倚仗。《禮記·孔子閑居》:“負墻而立。”③用肩、背來負載東西。《孔子傢語·致思》:“(子路)為親負米百裡之外。”杜牧《阿房宮賦》:“使負棟之柱,多於南畝之農夫。”④擔負;承擔。《莊子·逍遙遊》:“風之積也不厚,則其負大翼也無力。”⑤具有。劉禹錫《學阮公體三首》之一:“少年負志氣,信道不從時。”⑥蒙受;遭受。《管子·法禁》:“廢上之法制者,必負以恥。”⑦違背;背棄。《史記·廉頗藺相如列傳》:“相如度秦王雖齋,決負約不償城。”⑧辜負;對不起。《史記·廉頗藺相如列傳》:“臣誠恐見欺於王而負趙,故令人持璧歸。”⑨失敗;失利。與“勝”相對。蘇洵《六國論》:“故不戰而強弱勝負已判矣。”⑩虧欠(錢)《漢書·鄧通傳》:“盡沒入之,通傢尚負責(zhài)數巨萬。”(責:同“債”。)(11)通“婦”。老婦。《史記·陳丞相世傢》:“戶牖富人有張負。”

    鄙:

    ①古代地方行政區劃。五百傢為鄙。《周禮·地官·遂人》:“五傢為鄰,五鄰為裡,四裡為酂(zàn),五酂為鄙。”②邊遠之地。《左傳·僖公二十六年》:“齊孝公伐我北鄙。”③鄙陋。《論語· 子罕》:“吾少也賤,故多能鄙事。”④輕視。《左傳·宣公十四年》:“過我而不假道,鄙我也。”⑤自謙之詞。《戰國策·齊策一》:“鄙臣不敢以死為戲。”

    為:

    (一)①做。《詩經·周頌·豐年》:“為酒為醴,烝畀祖妣。”(烝:進獻。畀:給予。)《論語·學而》:“其為人也孝弟(tì)。”(弟:同“悌”。友愛。)②制作;創作。《禮記·曲禮下》:“為宮室,不斬於丘木。”(丘木:墓地的樹。)《漢書·枚乘傳》:“司馬相如善為文而遲。”(遲:慢。)③治理。《商君書·農戰》:“善為國者,倉廩雖滿,不偷於農。”(偷:怠惰;忽視。)《論語·為政》:“為政以德。”④行為。范仲淹《嶽陽樓記》:“予嘗求古仁人之心,或異二者之為。”(嘗:曾經。)⑤充當。《論語·為政》:“溫故而知新,可以為師矣。”(溫:溫習。故:舊的知識。)⑥當作。李白《夢遊天姥吟留別》:“霓為衣兮風為馬。”⑦變為;成為。屈原《離騷》:“蘭芷變而不芳兮,荃蕙化而為茅。”(蘭、芷、荃、蕙:皆香草名。)⑧認為。《孟子·公孫醜上》:“而子為我願之乎?”(子:你。)⑨是。《左傳·宣公三年》:“餘為伯儵,餘而祖也。”⑩介詞。1. 表被動。被。《三國志 · 吳書· 呂蒙傳》:“為張遼等所襲。”2.表對象。對;向。《戰國策·韓策二》:“(嚴仲子)因為聶政語曰:‘臣有仇。’”(11)連詞。如果。《戰國策·秦策四》:“秦為知之,必不救也。”(12)語氣詞。1. 與“何”相配,表疑問語氣。《論語·季氏》:“何以伐為?”(伐:進攻。)2. 多用於句未,表示反問語氣。《漢書·外戚傳下·趙皇後》:“今故告之,反怒為!”(故:故意。) (二)wèi ①幫助。《詩經·大雅·鳧鷖》:“公屍燕飲,福祿來為。”②介詞。1. 表對象。替。《論語·學而》:“為人謀而不忠乎?”2. 表原因。因為。《荀子·天論》:“天行有常,不為堯存,不為桀亡。”3. 表目的。為瞭。《孔雀東南飛》:“慎勿為婦死。”③通“偽”。假裝。《禮記·檀弓下》:“夫子為弗聞也者而過之。”

    艱:

    ①艱難;困難。《楚辭·離騷》:“長太息以掩涕兮,哀民生之多艱。”②艱險;險惡。《詩經·小雅·何人斯》:“彼何人斯,其心孔艱。”《周易·泰卦》:“無平不陂,無往不復,艱貞無咎。”③父母之喪。《世說新語·德行》:“王安豐遭艱,至性過人,裴令往吊之。”

    縱:

    (一)[縱臾rǒng]鼓動別人作壞事。《漢書·衡山王劉賜傳》:“日夜縱臾王謀反事。” (二)zòng ①放;發。《史記·吳太伯世傢》:“於是吳王遂縱兵追之。”《淮南子·人間》:“秦西巴弗忍,縱而予之。”②釋放;放走。《舊唐書·楊恭仁傳》:“縱所俘還之。”③放任;不加約束。《左傳·僖公三十三年》:“縱敵,患生。”《荀子·富國》:“天下害生縱欲。”④騰躍。王充《論衡·道虛》:“若士者舉臂而縱身,遂入雲中。”⑤即使。《左傳·莊公十四年》:“縱弗能死,其又奚言?”《呂氏春秋·下賢》:“縱夫子驁祿爵,吾庸敢驁霸王乎?”⑥縱;豎;與“橫”相對。《呂氏春秋·辯土》:“衡行必得,縱行必術。”(術:直。)東方朔《七諫·沉江》:“不別橫之與縱。”⑦戰國時期六國的合縱。《淮南子·要略》:“故縱橫修短生焉。”⑧蹤跡。《史記·酷吏列傳》:“言變事縱跡安起?”

    則:

    ①法則;準則。《左傳·文公十八年》:“毀則為賊。”②榜樣;模范。《詩經·豳風·伐柯》:“伐柯伐柯,其則不遠。”(伐:砍。柯:斧柄。)③效法。《論語·泰伯》:“巍巍乎唯天為大,唯堯則之。”④乃;就是。范仲淹《嶽陽樓記》:“此則嶽陽樓之大觀也。”⑤劃分等級。《尚書·禹貢》:“咸則三壤,成賦中邦。”⑥連詞。1. 表承接。《論語·為政》:“學而不思則罔,思而不學則殆。”(罔wǎng:迷惘。)2.表轉折。相當於“卻”。《論語·子路》:“欲速則不達。”3. 表假設。相當於“若”、“如果”。《荀子·議兵》:“大寇則至,使之持危城,則必畔。”(畔:通“叛”。背叛)。4. 表因果。相當於“就”。《史記·平原君虞卿列傳》:“趙亡則勝為虜,何為不憂乎。”(勝:平原君名趙勝。)⑦助詞。用於句中。《詩經·齊風·雞鳴》:“匪雞則鳴,蒼蠅之聲。”

    不:

    (一)①不。《後漢書·班超傳》:“不入虎穴,不得虎子。”《詩經·魏風·伐檀》:“不狩不獵,胡瞻爾庭有縣(懸)特兮。”(特:三歲的獸。)②非;不是。《荀子·君道》:“能中是者取之,是豈不必得之之道也哉?”③無;沒有。《左傳·襄公二十三年》:“不德而有功。”④未。《孟子·梁惠王上》:“直不百步耳,是亦走也。”⑤句中助詞。無實義。《逸周書·皇門》:“我不則寅哉寅哉!”[不祿]士死的諱稱。《禮記·曲禮下》:“天子曰崩,諸侯曰薨,大夫曰卒,士曰不祿。” (二)fū花萼。後作“柎”。《詩經·小雅·常棣》:“常棣之華,鄂不(wěi)。”(常棣:即棠梨樹。 鄂:同“萼”。 :有光采。)

    可:

    (一)①同意。《左傳·隱公三年》:“公曰:不可。”②正確。《史記·范雎蔡澤列傳》:“使以臣之言為可,願行而利其道;以臣之言為不可,久留臣無為也。”(使:如果。)③值得。白居易《賣炭翁》:“可憐身上衣正單,心憂炭賤願天寒。”④能夠;可以。《論語·公冶長》:“朽木不可雕也。”《三國志·蜀書·諸葛亮傳》:“庶曰:‘此人可就見,不可屈致也。’”⑤著實。《史記·田單列傳》:“吾懼燕(yān)人掘吾城外塚墓,僇(lù)先人,可為寒心。”(僇:通“戮”。殺。此指戮屍。)⑥適合;適宜。張翰《杖賦》:“方圓適意,洪細可乎。”李漁《笠翁一傢言·笠翁偶集·種植部》:“芙蕖則不然:自荷錢出水之日,便為點綴綠波;及其莖葉既生,則又日高日上……此皆言其可目者也。”⑦痊愈。董解元《西廂記諸宮調》卷三:“瘦得渾如削,百般醫療終難可。”(渾:簡直。)⑧當著,對著。周邦彥《南柯子》:“曉來階下按新聲,恰有一方明月可中庭。”(按:擊,奏。一方:一塊。)⑨副詞。1.表示估計,相當於“大約”。王維《洛陽女兒行》:“洛陽女兒對門居,才可容顏十五餘。”2. 表示轉折,相當於“卻”。李白《相逢行》:“相見情已深,未語可知心。”3. 表示反詰,相當於“豈”“哪”。《史記·項羽本紀》:“騅不逝兮可奈何!”方幹《山中言志》:“潛夫自有孤雲侶,可要王侯知姓名?”(潛夫:隱居的人。) (二)kè [可汗(hán)]亦作“可罕”。古代北方一些少數民族君主的稱號。古樂府《木蘭詩》:“昨夜見軍帖,可汗大點兵。”(軍帖:軍中文告。)


  • 负鄙为艰,纵则不可。

    “负鄙为艰,纵则不可。”诗句出处:《元和圣德诗》;是唐朝诗人韩愈的作品。

    皇帝即阼,物无违拒。曰旸而旸,曰雨而雨。维是元年,
    有盗在夏。欲覆其州,以踵近武。皇帝曰嘻,岂不在我。
    负鄙为艰,纵则不可。出师征之,其众十旅。军其城下,
    告以福祸。腹败枝披,不敢保聚。掷首陴外,降幡夜竖。
    疆外之险,莫过蜀土。韦皋去镇,刘辟守后。血人于牙,
    不肯吐口。开库啖士,曰随所取。汝张汝弓,汝鼓汝鼓。
    汝为表书,求我帅汝。事始上闻,在列咸怒。皇帝曰然,
    嗟远士女。苟附而安,则且付与。读命于庭,出节少府。
    朝发京师,夕至其部。辟喜谓党,汝振而伍。蜀可全有,
    此不当受。万牛脔炙,万瓮行酒。以锦缠股,以红帕首。
    有恇其凶,有饵其诱。其出穰穰,队以万数。遂劫东川,
    遂据城阻。皇帝曰嗟,其又可许。爰命崇文,分卒禁御。
    有安其驱,无暴我野。日行三十,徐壁其右。辟党聚谋,
    鹿头是守。崇文奉诏,进退规矩。战不贪杀,擒不滥数。
    四方节度,整兵顿马。上章请讨,俟命起坐。皇帝曰嘻,
    无汝烦苦。荆并洎梁,在国门户。出师三千,各选尔丑。
    四军齐作,殷其如阜。或拔其角,或脱其距。长驱洋洋,
    无有龃龉。八月壬午,辟弃城走。载妻与妾,包裹稚乳。
    是日崇文,入处其宇。分散逐捕,搜原剔薮。辟穷见窘,
    无地自处。俯视大江,不见洲渚。遂自颠倒,若杵投臼。
    取之江中,枷脰械手。妇女累累,啼哭拜叩。来献阙下,
    以告庙社。周示城市,咸使观睹。解脱挛索,夹以砧斧。
    婉婉弱子,赤立伛偻。牵头曳足,先断腰膂。次及其徒,
    体骸撑拄。末乃取辟,骇汗如写。挥刀纷纭,争刌脍脯。
    优赏将吏,扶珪缀组。帛堆其家,粟塞其庾。哀怜阵没,
    廪给孤寡。赠官封墓,周匝宏溥。经战伐地,宽免租簿。
    施令酬功,急疾如火。天地中间,莫不顺序。幽恒青魏,
    东尽海浦。南至徐蔡,区外杂虏。怛威赧德,踧踖蹈舞。
    掉弃兵革,私习簋簠。来请来觐,十百其耦。皇帝曰吁,
    伯父叔舅。各安尔位,训厥甿亩。正月元日,初见宗祖。
    躬执百礼,登降拜俯。荐于新宫,视瞻梁梠。戚见容色,
    泪落入俎。侍祠之臣,助我恻楚。乃以上辛,于郊用牡。
    除于国南,鳞笋毛簴。庐幕周施,开揭磊砢。兽盾腾拏,
    圆坛帖妥。天兵四罗,旂常婀娜。驾龙十二,鱼鱼雅雅。
    宵升于丘,奠璧献斝。众乐惊作,轰豗融冶。紫焰嘘呵,
    高灵下堕。群星从坐,错落侈哆。日君月妃,焕赫婐S。
    渎鬼濛鸿,岳祗嶪峨。饫沃膻芗,产祥降嘏。凤凰应奏,
    舒翼自拊。赤麟黄龙,逶陀结纠。卿士庶人,黄童白叟。
    踊跃欢呀,失喜噎欧。乾清坤夷,境落褰举。帝车回来,
    日正当午。幸丹凤门,大赦天下。涤濯刬磢,磨灭瑕垢。
    续功臣嗣,拔贤任耇。孩养无告,仁滂施厚。皇帝神圣,
    通达今古。听聪视明,一似尧禹。生知法式,动得理所。
    天锡皇帝,为天下主。并包畜养,无异细钜。亿载万年,
    敢有违者?皇帝俭勤,盥濯陶瓦。斥遣浮华,好此绨纻。
    敕戒四方,侈则有咎。天锡皇帝,多麦与黍。无召水旱,
    耗于雀鼠。亿载万年,有富无窭。皇帝正直,别白善否。
    擅命而狂,既翦既去。尽逐群奸,靡有遗侣。天锡皇帝,
    厖臣硕辅。博问遐观,以置左右。亿载万年,无敢余侮。
    皇帝大孝,慈祥悌友。怡怡愉愉,奉太皇后。浃于族亲,
    濡及九有。天锡皇帝,与天齐寿。登兹太平,无怠永久。
    亿载万年,为父为母。博士臣愈,职是训诂。作为歌诗,
    以配吉甫。

    【注释】:

    负:

    ①凭仗;倚靠。《左传·襄公十四年》:“昔秦人负恃其众,贪于土地,逐我诸戎。”②依靠;倚仗。《礼记·孔子闲居》:“负墙而立。”③用肩、背来负载东西。《孔子家语·致思》:“(子路)为亲负米百里之外。”杜牧《阿房宫赋》:“使负栋之柱,多于南亩之农夫。”④担负;承担。《庄子·逍遥游》:“风之积也不厚,则其负大翼也无力。”⑤具有。刘禹锡《学阮公体三首》之一:“少年负志气,信道不从时。”⑥蒙受;遭受。《管子·法禁》:“废上之法制者,必负以耻。”⑦违背;背弃。《史记·廉颇蔺相如列传》:“相如度秦王虽斋,决负约不偿城。”⑧辜负;对不起。《史记·廉颇蔺相如列传》:“臣诚恐见欺于王而负赵,故令人持璧归。”⑨失败;失利。与“胜”相对。苏洵《六国论》:“故不战而强弱胜负已判矣。”⑩亏欠(钱)《汉书·邓通传》:“尽没入之,通家尚负责(zhài)数巨万。”(责:同“债”。)(11)通“妇”。老妇。《史记·陈丞相世家》:“户牖富人有张负。”

    鄙:

    ①古代地方行政区划。五百家为鄙。《周礼·地官·遂人》:“五家为邻,五邻为里,四里为酂(zàn),五酂为鄙。”②边远之地。《左传·僖公二十六年》:“齐孝公伐我北鄙。”③鄙陋。《论语· 子罕》:“吾少也贱,故多能鄙事。”④轻视。《左传·宣公十四年》:“过我而不假道,鄙我也。”⑤自谦之词。《战国策·齐策一》:“鄙臣不敢以死为戏。”

    为:

    (一)①做。《诗经·周颂·丰年》:“为酒为醴,烝畀祖妣。”(烝:进献。畀:给予。)《论语·学而》:“其为人也孝弟(tì)。”(弟:同“悌”。友爱。)②制作;创作。《礼记·曲礼下》:“为宫室,不斩于丘木。”(丘木:墓地的树。)《汉书·枚乘传》:“司马相如善为文而迟。”(迟:慢。)③治理。《商君书·农战》:“善为国者,仓廪虽满,不偷于农。”(偷:怠惰;忽视。)《论语·为政》:“为政以德。”④行为。范仲淹《岳阳楼记》:“予尝求古仁人之心,或异二者之为。”(尝:曾经。)⑤充当。《论语·为政》:“温故而知新,可以为师矣。”(温:温习。故:旧的知识。)⑥当作。李白《梦游天姥吟留别》:“霓为衣兮风为马。”⑦变为;成为。屈原《离骚》:“兰芷变而不芳兮,荃蕙化而为茅。”(兰、芷、荃、蕙:皆香草名。)⑧认为。《孟子·公孙丑上》:“而子为我愿之乎?”(子:你。)⑨是。《左传·宣公三年》:“余为伯儵,余而祖也。”⑩介词。1. 表被动。被。《三国志 · 吴书· 吕蒙传》:“为张辽等所袭。”2.表对象。对;向。《战国策·韩策二》:“(严仲子)因为聂政语曰:‘臣有仇。’”(11)连词。如果。《战国策·秦策四》:“秦为知之,必不救也。”(12)语气词。1. 与“何”相配,表疑问语气。《论语·季氏》:“何以伐为?”(伐:进攻。)2. 多用于句未,表示反问语气。《汉书·外戚传下·赵皇后》:“今故告之,反怒为!”(故:故意。) (二)wèi ①帮助。《诗经·大雅·凫鹥》:“公尸燕饮,福禄来为。”②介词。1. 表对象。替。《论语·学而》:“为人谋而不忠乎?”2. 表原因。因为。《荀子·天论》:“天行有常,不为尧存,不为桀亡。”3. 表目的。为了。《孔雀东南飞》:“慎勿为妇死。”③通“伪”。假装。《礼记·檀弓下》:“夫子为弗闻也者而过之。”

    艰:

    ①艰难;困难。《楚辞·离骚》:“长太息以掩涕兮,哀民生之多艰。”②艰险;险恶。《诗经·小雅·何人斯》:“彼何人斯,其心孔艰。”《周易·泰卦》:“无平不陂,无往不复,艰贞无咎。”③父母之丧。《世说新语·德行》:“王安丰遭艰,至性过人,裴令往吊之。”

    纵:

    (一)[纵臾rǒng]鼓动别人作坏事。《汉书·衡山王刘赐传》:“日夜纵臾王谋反事。” (二)zòng ①放;发。《史记·吴太伯世家》:“于是吴王遂纵兵追之。”《淮南子·人间》:“秦西巴弗忍,纵而予之。”②释放;放走。《旧唐书·杨恭仁传》:“纵所俘还之。”③放任;不加约束。《左传·僖公三十三年》:“纵敌,患生。”《荀子·富国》:“天下害生纵欲。”④腾跃。王充《论衡·道虚》:“若士者举臂而纵身,遂入云中。”⑤即使。《左传·庄公十四年》:“纵弗能死,其又奚言?”《吕氏春秋·下贤》:“纵夫子骜禄爵,吾庸敢骜霸王乎?”⑥纵;竖;与“横”相对。《吕氏春秋·辩土》:“衡行必得,纵行必术。”(术:直。)东方朔《七谏·沉江》:“不别横之与纵。”⑦战国时期六国的合纵。《淮南子·要略》:“故纵横修短生焉。”⑧踪迹。《史记·酷吏列传》:“言变事纵迹安起?”

    则:

    ①法则;准则。《左传·文公十八年》:“毁则为贼。”②榜样;模范。《诗经·豳风·伐柯》:“伐柯伐柯,其则不远。”(伐:砍。柯:斧柄。)③效法。《论语·泰伯》:“巍巍乎唯天为大,唯尧则之。”④乃;就是。范仲淹《岳阳楼记》:“此则岳阳楼之大观也。”⑤划分等级。《尚书·禹贡》:“咸则三壤,成赋中邦。”⑥连词。1. 表承接。《论语·为政》:“学而不思则罔,思而不学则殆。”(罔wǎng:迷惘。)2.表转折。相当于“却”。《论语·子路》:“欲速则不达。”3. 表假设。相当于“若”、“如果”。《荀子·议兵》:“大寇则至,使之持危城,则必畔。”(畔:通“叛”。背叛)。4. 表因果。相当于“就”。《史记·平原君虞卿列传》:“赵亡则胜为虏,何为不忧乎。”(胜:平原君名赵胜。)⑦助词。用于句中。《诗经·齐风·鸡鸣》:“匪鸡则鸣,苍蝇之声。”

    不:

    (一)①不。《后汉书·班超传》:“不入虎穴,不得虎子。”《诗经·魏风·伐檀》:“不狩不猎,胡瞻尔庭有县(悬)特兮。”(特:三岁的兽。)②非;不是。《荀子·君道》:“能中是者取之,是岂不必得之之道也哉?”③无;没有。《左传·襄公二十三年》:“不德而有功。”④未。《孟子·梁惠王上》:“直不百步耳,是亦走也。”⑤句中助词。无实义。《逸周书·皇门》:“我不则寅哉寅哉!”[不禄]士死的讳称。《礼记·曲礼下》:“天子曰崩,诸侯曰薨,大夫曰卒,士曰不禄。” (二)fū花萼。后作“柎”。《诗经·小雅·常棣》:“常棣之华,鄂不(wěi)。”(常棣:即棠梨树。 鄂:同“萼”。 :有光采。)

    可:

    (一)①同意。《左传·隐公三年》:“公曰:不可。”②正确。《史记·范雎蔡泽列传》:“使以臣之言为可,愿行而利其道;以臣之言为不可,久留臣无为也。”(使:如果。)③值得。白居易《卖炭翁》:“可怜身上衣正单,心忧炭贱愿天寒。”④能够;可以。《论语·公冶长》:“朽木不可雕也。”《三国志·蜀书·诸葛亮传》:“庶曰:‘此人可就见,不可屈致也。’”⑤着实。《史记·田单列传》:“吾惧燕(yān)人掘吾城外冢墓,僇(lù)先人,可为寒心。”(僇:通“戮”。杀。此指戮尸。)⑥适合;适宜。张翰《杖赋》:“方圆适意,洪细可乎。”李渔《笠翁一家言·笠翁偶集·种植部》:“芙蕖则不然:自荷钱出水之日,便为点缀绿波;及其茎叶既生,则又日高日上……此皆言其可目者也。”⑦痊愈。董解元《西厢记诸宫调》卷三:“瘦得浑如削,百般医疗终难可。”(浑:简直。)⑧当着,对着。周邦彦《南柯子》:“晓来阶下按新声,恰有一方明月可中庭。”(按:击,奏。一方:一块。)⑨副词。1.表示估计,相当于“大约”。王维《洛阳女儿行》:“洛阳女儿对门居,才可容颜十五余。”2. 表示转折,相当于“却”。李白《相逢行》:“相见情已深,未语可知心。”3. 表示反诘,相当于“岂”“哪”。《史记·项羽本纪》:“骓不逝兮可奈何!”方干《山中言志》:“潜夫自有孤云侣,可要王侯知姓名?”(潜夫:隐居的人。) (二)kè [可汗(hán)]亦作“可罕”。古代北方一些少数民族君主的称号。古乐府《木兰诗》:“昨夜见军帖,可汗大点兵。”(军帖:军中文告。)


  • fu bi wei jian ,zong ze bu ke 。

    “fu bi wei jian ,zong ze bu ke 。”shi gou chu chu :《yuan he sheng de shi 》;shi tang chao shi ren han yu de zuo pin 。

    huang di ji zuo ,wu mo wei ju 。yue yang er yang ,yue yu er yu 。wei shi yuan nian ,
    you dao zai xia 。yu fu ji zhou ,yi zhong jin wu 。huang di yue xi ,qi bu zai wo 。
    fu bi wei jian ,zong ze bu ke 。chu shi zheng zhi ,ji zhong shi lv 。jun ji cheng xia ,
    gao yi fu huo 。fu bai zhi pi ,bu gan bao ju 。zhi shou pi wai ,jiang fan ye shu 。
    jiang wai zhi xian ,mo guo shu tu 。wei gao qu zhen ,liu bi shou hou 。xie ren yu ya ,
    bu ken tu kou 。kai ku dan shi ,yue sui suo qu 。ru zhang ru gong ,ru gu ru gu 。
    ru wei biao shu ,qiu wo shuai ru 。shi shi shang wen ,zai lie xian nu 。huang di yue ran ,
    jie yuan shi nv 。gou fu er an ,ze ju fu yu 。dou ming yu ting ,chu jie shao fu 。
    chao fa jing shi ,xi zhi ji bu 。bi xi wei dang ,ru zhen er wu 。shu ke quan you ,
    ci bu dang shou 。mo niu luan zhi ,mo weng hang jiu 。yi jin chan gu ,yi gong pa shou 。
    you kuang ji xiong ,you er ji you 。ji chu rang rang ,dui yi mo shu 。sui jie dong chuan ,
    sui ju cheng zu 。huang di yue jie ,ji you ke hu 。yuan ming chong wen ,fen cu jin yu 。
    you an ji qu ,mo bao wo ye 。ri hang san shi ,xu bi ji you 。bi dang ju mou ,
    lu tou shi shou 。chong wen feng zhao ,jin tui gui ju 。zhan bu tan sha ,qin bu lan shu 。
    si fang jie du ,zheng bing du ma 。shang zhang qing tao ,qi ming qi zuo 。huang di yue xi ,
    mo ru fan ku 。jing bing ji liang ,zai guo men hu 。chu shi san qian ,ge shua er chou 。
    si jun ji zuo ,yan ji ru fu 。huo ba ji jiao ,huo tuo ji ju 。chang qu xiang xiang ,
    mo you ju yu 。ba yue ren wu ,bi qi cheng zou 。zai qi yu qie ,bao guo zhi ru 。
    shi ri chong wen ,ru chu ji yu 。fen san zhu bu ,sou yuan ti sou 。bi qiong jian jiong ,
    mo de zi chu 。fu shi da jiang ,bu jian zhou zhu 。sui zi dian dao ,re chu tou jiu 。
    qu zhi jiang zhong ,jia dou xie shou 。fu nv lei lei ,ti ku bai kou 。lai suo que xia ,
    yi gao miao she 。zhou shi cheng shi ,xian shi guan du 。jie tuo luan suo ,ga yi zhen fu 。
    wan wan ruo zi ,chi li yu lou 。qian tou ye zu ,xian duan yao lv 。ci ji ji tu ,
    ti hai cheng zhu 。mo nai qu bi ,hai han ru xie 。hui dao fen yun ,zheng cun kuai fu 。
    you shang jiang li ,fu gui chuo zu 。bo dui ji jia ,su sai ji yu 。ai lian zhen mei ,
    lin gei gu gua 。zeng guan feng mu ,zhou za hong pu 。jing zhan fa de ,kuan mian zu bu 。
    shi ling chou gong ,ji ji ru huo 。tian de zhong jian ,mo bu shun xu 。you heng qing wei ,
    dong jin hai pu 。na zhi xu cai ,ou wai za lu 。da wei nan de ,cu ji dao wu 。
    diao qi bing ge ,si xi gui fu 。lai qing lai jin ,shi bai ji ou 。huang di yue xu ,
    bai fu shu jiu 。ge an er wei ,xun jue mang mu 。zheng yue yuan ri ,chu jian zong zu 。
    gong zhi bai li ,deng jiang bai fu 。jian yu xin gong ,shi zhan liang lv 。qi jian rong se ,
    lei la ru zu 。shi ci zhi chen ,zhu wo ce chu 。nai yi shang xin ,yu jiao yong mu 。
    chu yu guo na ,lin sun mao ju 。lu mu zhou shi ,kai jie lei ke 。shou dun teng na ,
    yuan tan tie tuo 。tian bing si luo ,旂chang e na 。jia long shi er ,yu yu ya ya 。
    xiao sheng yu qiu ,dian bi suo jia 。zhong le jing zuo ,hong hui rong ye 。zi yan shi a ,
    gao ling xia duo 。qun xing cong zuo ,cuo la chi chi 。ri jun yue fei ,huan he wo S。
    du gui 濛hong ,yue zhi ye e 。yu wo shan xiang ,chan xiang jiang gu 。feng huang ying zou ,
    shu yi zi fu 。chi lin huang long ,wei tuo jie jiu 。qing shi shu ren ,huang tong bai sou 。
    yong yue huan ya ,shi xi ye ou 。gan qing kun yi ,jing la qian ju 。di che hui lai ,
    ri zheng dang wu 。xing dan feng men ,da she tian xia 。di zhuo chan chuang ,mo mie xia gou 。
    xu gong chen si ,ba xian ren gou 。hai yang mo gao ,ren pang shi hou 。huang di shen sheng ,
    tong da jin gu 。ting cong shi ming ,yi shi yao yu 。sheng zhi fa shi ,dong de li suo 。
    tian xi huang di ,wei tian xia zhu 。bing bao chu yang ,mo yi xi ju 。yi zai mo nian ,
    gan you wei zhe ?huang di jian qin ,guan zhuo tao wa 。chi qian fu hua ,hao ci ti zhu 。
    chi jie si fang ,chi ze you jiu 。tian xi huang di ,duo mai yu shu 。mo shao shui han ,
    hao yu qiao shu 。yi zai mo nian ,you fu mo ju 。huang di zheng zhi ,bie bai shan fou 。
    shan ming er kuang ,ji jian ji qu 。jin zhu qun jian ,mi you wei lv 。tian xi huang di ,
    mang chen shuo fu 。bo wen xia guan ,yi zhi zuo you 。yi zai mo nian ,mo gan yu wu 。
    huang di da xiao ,ci xiang ti you 。yi yi yu yu ,feng tai huang hou 。jia yu zu qin ,
    ru ji jiu you 。tian xi huang di ,yu tian ji shou 。deng ci tai ping ,mo dai yong jiu 。
    yi zai mo nian ,wei fu wei mu 。bo shi chen yu ,zhi shi xun gu 。zuo wei ge shi ,
    yi pei ji fu 。

    【zhu shi 】:

    fu :

    ①ping zhang ;yi kao 。《zuo chuan ·xiang gong shi si nian 》:“xi qin ren fu shi ji zhong ,tan yu tu de ,zhu wo zhu rong 。”②yi kao ;yi zhang 。《li ji ·kong zi xian ju 》:“fu qiang er li 。”③yong jian 、bei lai fu zai dong xi 。《kong zi jia yu ·zhi sai 》:“(zi lu )wei qin fu mi bai li zhi wai 。”du mu 《a fang gong fu 》:“shi fu dong zhi zhu ,duo yu na mu zhi nong fu 。”④dan fu ;cheng dan 。《zhuang zi ·xiao yao you 》:“feng zhi ji ye bu hou ,ze ji fu da yi ye mo li 。”⑤ju you 。liu yu xi 《xue ruan gong ti san shou 》zhi yi :“shao nian fu zhi qi ,xin dao bu cong shi 。”⑥meng shou ;zao shou 。《guan zi ·fa jin 》:“fei shang zhi fa zhi zhe ,bi fu yi chi 。”⑦wei bei ;bei qi 。《shi ji ·lian po lin xiang ru lie chuan 》:“xiang ru du qin wang sui zhai ,jue fu yao bu chang cheng 。”⑧gu fu ;dui bu qi 。《shi ji ·lian po lin xiang ru lie chuan 》:“chen cheng kong jian qi yu wang er fu zhao ,gu ling ren chi bi gui 。”⑨shi bai ;shi li 。yu “sheng ”xiang dui 。su xun 《liu guo lun 》:“gu bu zhan er jiang ruo sheng fu yi pan yi 。”⑩kui qian (qian )《han shu ·deng tong chuan 》:“jin mei ru zhi ,tong jia shang fu ze (zhài)shu ju mo 。”(ze :tong “zhai ”。)(11)tong “fu ”。lao fu 。《shi ji ·chen cheng xiang shi jia 》:“hu you fu ren you zhang fu 。”

    bi :

    ①gu dai de fang hang zheng ou hua 。wu bai jia wei bi 。《zhou li ·de guan ·sui ren 》:“wu jia wei lin ,wu lin wei li ,si li wei cuo (zàn),wu cuo wei bi 。”②bian yuan zhi de 。《zuo chuan ·xi gong er shi liu nian 》:“ji xiao gong fa wo bei bi 。”③bi lou 。《lun yu · zi han 》:“wu shao ye jian ,gu duo neng bi shi 。”④qing shi 。《zuo chuan ·xuan gong shi si nian 》:“guo wo er bu jia dao ,bi wo ye 。”⑤zi qian zhi ci 。《zhan guo ce ·ji ce yi 》:“bi chen bu gan yi si wei hu 。”

    wei :

    (yi )①zuo 。《shi jing ·zhou song ·feng nian 》:“wei jiu wei li ,zheng bi zu bi 。”(zheng :jin suo 。bi :gei yu 。)《lun yu ·xue er 》:“ji wei ren ye xiao di (tì)。”(di :tong “ti ”。you ai 。)②zhi zuo ;chuang zuo 。《li ji ·qu li xia 》:“wei gong shi ,bu zhan yu qiu mu 。”(qiu mu :mu de de shu 。)《han shu ·mei cheng chuan 》:“si ma xiang ru shan wei wen er chi 。”(chi :man 。)③zhi li 。《shang jun shu ·nong zhan 》:“shan wei guo zhe ,cang lin sui man ,bu tou yu nong 。”(tou :dai duo ;hu shi 。)《lun yu ·wei zheng 》:“wei zheng yi de 。”④hang wei 。fan zhong yan 《yue yang lou ji 》:“yu chang qiu gu ren ren zhi xin ,huo yi er zhe zhi wei 。”(chang :ceng jing 。)⑤chong dang 。《lun yu ·wei zheng 》:“wen gu er zhi xin ,ke yi wei shi yi 。”(wen :wen xi 。gu :jiu de zhi shi 。)⑥dang zuo 。li bai 《meng you tian lao yin liu bie 》:“ni wei yi xi feng wei ma 。”⑦bian wei ;cheng wei 。qu yuan 《li sao 》:“lan zhi bian er bu fang xi ,quan hui hua er wei mao 。”(lan 、zhi 、quan 、hui :jie xiang cao ming 。)⑧ren wei 。《meng zi ·gong sun chou shang 》:“er zi wei wo yuan zhi hu ?”(zi :ni 。)⑨shi 。《zuo chuan ·xuan gong san nian 》:“yu wei bai shu ,yu er zu ye 。”⑩jie ci 。1. biao bei dong 。bei 。《san guo zhi · wu shu · lv meng chuan 》:“wei zhang liao deng suo xi 。”2.biao dui xiang 。dui ;xiang 。《zhan guo ce ·han ce er 》:“(yan zhong zi )yin wei nie zheng yu yue :‘chen you chou 。’”(11)lian ci 。ru guo 。《zhan guo ce ·qin ce si 》:“qin wei zhi zhi ,bi bu jiu ye 。”(12)yu qi ci 。1. yu “he ”xiang pei ,biao yi wen yu qi 。《lun yu ·ji shi 》:“he yi fa wei ?”(fa :jin gong 。)2. duo yong yu gou wei ,biao shi fan wen yu qi 。《han shu ·wai qi chuan xia ·zhao huang hou 》:“jin gu gao zhi ,fan nu wei !”(gu :gu yi 。) (er )wèi ①bang zhu 。《shi jing ·da ya ·fu yi 》:“gong shi yan yin ,fu lu lai wei 。”②jie ci 。1. biao dui xiang 。ti 。《lun yu ·xue er 》:“wei ren mou er bu zhong hu ?”2. biao yuan yin 。yin wei 。《xun zi ·tian lun 》:“tian hang you chang ,bu wei yao cun ,bu wei jie wang 。”3. biao mu de 。wei le 。《kong qiao dong na fei 》:“shen wu wei fu si 。”③tong “wei ”。jia zhuang 。《li ji ·tan gong xia 》:“fu zi wei fu wen ye zhe er guo zhi 。”

    jian :

    ①jian nan ;kun nan 。《chu ci ·li sao 》:“chang tai xi yi yan ti xi ,ai min sheng zhi duo jian 。”②jian xian ;xian e 。《shi jing ·xiao ya ·he ren si 》:“bi he ren si ,ji xin kong jian 。”《zhou yi ·tai gua 》:“mo ping bu bei ,mo wang bu fu ,jian zhen mo jiu 。”③fu mu zhi sang 。《shi shui xin yu ·de hang 》:“wang an feng zao jian ,zhi xing guo ren ,pei ling wang diao zhi 。”

    zong :

    (yi )[zong yu rǒng]gu dong bie ren zuo huai shi 。《han shu ·heng shan wang liu ci chuan 》:“ri ye zong yu wang mou fan shi 。” (er )zòng ①fang ;fa 。《shi ji ·wu tai bai shi jia 》:“yu shi wu wang sui zong bing zhui zhi 。”《huai na zi ·ren jian 》:“qin xi ba fu ren ,zong er yu zhi 。”②shi fang ;fang zou 。《jiu tang shu ·yang gong ren chuan 》:“zong suo fu hai zhi 。”③fang ren ;bu jia yao shu 。《zuo chuan ·xi gong san shi san nian 》:“zong di ,huan sheng 。”《xun zi ·fu guo 》:“tian xia hai sheng zong yu 。”④teng yue 。wang chong 《lun heng ·dao xu 》:“re shi zhe ju bei er zong shen ,sui ru yun zhong 。”⑤ji shi 。《zuo chuan ·zhuang gong shi si nian 》:“zong fu neng si ,ji you xi yan ?”《lv shi chun qiu ·xia xian 》:“zong fu zi ao lu jue ,wu yong gan ao ba wang hu ?”⑥zong ;shu ;yu “heng ”xiang dui 。《lv shi chun qiu ·bian tu 》:“heng hang bi de ,zong hang bi shu 。”(shu :zhi 。)dong fang shuo 《qi jian ·chen jiang 》:“bu bie heng zhi yu zong 。”⑦zhan guo shi ji liu guo de ge zong 。《huai na zi ·yao lve 》:“gu zong heng xiu duan sheng yan 。”⑧zong ji 。《shi ji ·ku li lie chuan 》:“yan bian shi zong ji an qi ?”

    ze :

    ①fa ze ;zhun ze 。《zuo chuan ·wen gong shi ba nian 》:“hui ze wei zei 。”②bang yang ;mo fan 。《shi jing ·bin feng ·fa ke 》:“fa ke fa ke ,ji ze bu yuan 。”(fa :kan 。ke :fu bing 。)③xiao fa 。《lun yu ·tai bai 》:“wei wei hu wei tian wei da ,wei yao ze zhi 。”④nai ;jiu shi 。fan zhong yan 《yue yang lou ji 》:“ci ze yue yang lou zhi da guan ye 。”⑤hua fen deng ji 。《shang shu ·yu gong 》:“xian ze san rang ,cheng fu zhong bang 。”⑥lian ci 。1. biao cheng jie 。《lun yu ·wei zheng 》:“xue er bu sai ze wang ,sai er bu xue ze dai 。”(wang wǎng:mi wang 。)2.biao zhuai she 。xiang dang yu “que ”。《lun yu ·zi lu 》:“yu su ze bu da 。”3. biao jia she 。xiang dang yu “re ”、“ru guo ”。《xun zi ·yi bing 》:“da kou ze zhi ,shi zhi chi wei cheng ,ze bi pan 。”(pan :tong “pan ”。bei pan )。4. biao yin guo 。xiang dang yu “jiu ”。《shi ji ·ping yuan jun yu qing lie chuan 》:“zhao wang ze sheng wei lu ,he wei bu you hu 。”(sheng :ping yuan jun ming zhao sheng 。)⑦zhu ci 。yong yu gou zhong 。《shi jing ·ji feng ·ji ming 》:“fei ji ze ming ,cang ying zhi sheng 。”

    bu :

    (yi )①bu 。《hou han shu ·ban chao chuan 》:“bu ru hu xue ,bu de hu zi 。”《shi jing ·wei feng ·fa tan 》:“bu shou bu lie ,hu zhan er ting you xian (xuan )te xi 。”(te :san sui de shou 。)②fei ;bu shi 。《xun zi ·jun dao 》:“neng zhong shi zhe qu zhi ,shi qi bu bi de zhi zhi dao ye zai ?”③mo ;mei you 。《zuo chuan ·xiang gong er shi san nian 》:“bu de er you gong 。”④wei 。《meng zi ·liang hui wang shang 》:“zhi bu bai bu er ,shi yi zou ye 。”⑤gou zhong zhu ci 。mo shi yi 。《yi zhou shu ·huang men 》:“wo bu ze yin zai yin zai !”[bu lu ]shi si de hui chen 。《li ji ·qu li xia 》:“tian zi yue beng ,zhu hou yue hong ,da fu yue cu ,shi yue bu lu 。” (er )fūhua e 。hou zuo “fu ”。《shi jing ·xiao ya ·chang di 》:“chang di zhi hua ,e bu (wěi)。”(chang di :ji tang li shu 。 e :tong “e ”。 :you guang cai 。)

    ke :

    (yi )①tong yi 。《zuo chuan ·yin gong san nian 》:“gong yue :bu ke 。”②zheng que 。《shi ji ·fan ju cai ze lie chuan 》:“shi yi chen zhi yan wei ke ,yuan hang er li ji dao ;yi chen zhi yan wei bu ke ,jiu liu chen mo wei ye 。”(shi :ru guo 。)③zhi de 。bai ju yi 《mai tan weng 》:“ke lian shen shang yi zheng chan ,xin you tan jian yuan tian han 。”④neng gou ;ke yi 。《lun yu ·gong ye chang 》:“xiu mu bu ke diao ye 。”《san guo zhi ·shu shu ·zhu ge liang chuan 》:“shu yue :‘ci ren ke jiu jian ,bu ke qu zhi ye 。’”⑤zhao shi 。《shi ji ·tian chan lie chuan 》:“wu ju yan (yān)ren jue wu cheng wai zhong mu ,僇(lù)xian ren ,ke wei han xin 。”(僇:tong “lu ”。sha 。ci zhi lu shi 。)⑥kuo ge ;kuo yi 。zhang han 《zhang fu 》:“fang yuan kuo yi ,hong xi ke hu 。”li yu 《li weng yi jia yan ·li weng ou ji ·chong zhi bu 》:“fu qu ze bu ran :zi he qian chu shui zhi ri ,bian wei dian chuo lu bo ;ji ji jing xie ji sheng ,ze you ri gao ri shang ……ci jie yan ji ke mu zhe ye 。”⑦quan yu 。dong jie yuan 《xi xiang ji zhu gong diao 》juan san :“shou de hun ru xiao ,bai ban yi liao zhong nan ke 。”(hun :jian zhi 。)⑧dang zhao ,dui zhao 。zhou bang yan 《na ke zi 》:“xiao lai jie xia an xin sheng ,qia you yi fang ming yue ke zhong ting 。”(an :ji ,zou 。yi fang :yi kuai 。)⑨fu ci 。1.biao shi gu ji ,xiang dang yu “da yao ”。wang wei 《luo yang nv er hang 》:“luo yang nv er dui men ju ,cai ke rong yan shi wu yu 。”2. biao shi zhuai she ,xiang dang yu “que ”。li bai 《xiang feng hang 》:“xiang jian qing yi shen ,wei yu ke zhi xin 。”3. biao shi fan jie ,xiang dang yu “qi ”“na ”。《shi ji ·xiang yu ben ji 》:“zhui bu shi xi ke nai he !”fang gan 《shan zhong yan zhi 》:“qian fu zi you gu yun lv ,ke yao wang hou zhi xing ming ?”(qian fu :yin ju de ren 。) (er )kè [ke han (hán)]yi zuo “ke han ”。gu dai bei fang yi xie shao shu min zu jun zhu de chen hao 。gu le fu 《mu lan shi 》:“zuo ye jian jun tie ,ke han da dian bing 。”(jun tie :jun zhong wen gao 。)