• 繁体
  • 简体
  • 拼音

  • 濟人無大小,誓不空濟私。

    “濟人無大小,誓不空濟私。”詩句出處:《酬別致用》;是唐朝詩人元稹的作品。

    風行自委順,雲合非有期。神哉心相見,無眹安得離。
    我有懇憤志,三十無人知。修身不言命,謀道不擇時。
    達則濟億兆,窮亦濟毫厘。濟人無大小,誓不空濟私。
    研幾未淳熟,與世忽參差。意氣一為累,猜仍良已隨。
    昨來竄荊蠻,分與平生隳。那言返為遇,獲見心所奇。
    一見肺肝盡,坦然無滯疑。感念交契定,淚流如斷縻。
    此交定生死,非為論盛衰。此契宗會極,非謂同路歧。
    君今虎在柙,我亦鷹就羈。馴養保性命,安能奮殊姿。
    玉色深不變,井水撓不移。相看各年少,未敢深自悲。

    【註釋】:

    濟:

    (一)古四瀆之一。發源於河南省濟源縣西王屋山,東流至山東省東北部入渤海。《尚書·禹貢》:“導沇水,東流為濟,入於河。”[濟濟]1.眾多的樣子。盧綸《元日早朝呈故省諸公》:“濟濟延多士,躚躚(xiānxiān)舞百蠻。”2. 整齊美好的樣子。《詩經·齊風·載驅》;“四驪(lí)濟濟,垂轡(pèi)沵沵(nǐ nǐ)。” (二)jì ①過河;渡。《尚書·說命上》:“若濟巨川,用汝作舟楫。”②過河的地方;渡口。王粲《登樓賦》:“路逶迤而修迥兮,川既漾而濟深。”③成功;成就。《資治通鑒·漢獻帝建安十三年》:“今為君計,莫若遣腹心,自結於東,以共濟世業。”《左傳·隱公四年》:“眾叛親離,難以濟矣。”④停止。《淮南子·時則》:“九月失政,三月春風不濟。”《詩經·鄘風·載馳》:“既不我嘉,不能旋濟。”⑤幫助;救濟。《後漢書·盧植傳》:“性剛毅有大節,常懷濟世志。”⑥增加。《左傳·昭公二十年》:“寬以濟猛,猛以濟寬,政是以和。”

    無:

    ①沒有。跟“有”相對。陸遊《遊山西村》:“山重水復疑無路。”②副詞。表示否定,相當於“不”。《商君書·農戰》:“民以此為教,則粟焉得無少,而兵焉得弱也?”③連詞。表示條件,相當於“無論”、“不論”。《詩經·魯頌·灃水》:“不小不大,從公於邁。”④通“毋”。不要。《古詩源·箜篌引》:“公無渡河,公竟渡河。墮河而死,當奈公何!”⑤非;不是。《管子·形勢》:“則國非其國,而民無其民也。”⑥語氣詞。用於疑問句末,表示疑問,相當於“否”。白居易《問劉十九》:“晚來天欲雪,能飲一杯無?”

    大:

    (一)①與“小”相對。劉邦《大風歌》:“大風起兮雲飛揚。”《戰國策·燕策二》:“燕趙久相支,以弊大眾,臣恐強秦之為漁父也。”②特指粗,形容條狀物橫剖面大。《後漢書·光武帝紀上》:“時有長人巨無霸,長一丈,大十圍。”③擴大;光大。《荀子·成相》:“卑其志意,大其園囿,高其臺。”《陳書·周弘正傳》:“庶改澆競之俗,以大吳國之風。”④程度深;聲勢大。晁錯《削藩策》:“昔高帝初定天下,昆弟少,諸子弱,大封同姓。”⑤誇張;誇大。《史記·高祖本紀》:“蕭何曰:‘劉季固多大言,少成事。’”⑥尊貴的;重要的。《論語·顏淵》:“出門如敬大賓。”⑦尊崇;推重。《荀子·天論》:“大天而思之,孰若物畜而制之?”《漢書·王吉傳》:“《春秋》所以大一統者,六合同風,九州共貫也。”⑧敬詞。《三國志·吳書·呂蒙傳》裴松之註引《江表傳》:“(魯)肅撫蒙背曰:‘吾謂大弟但有武略耳。至於今者,學識英博,非復吳下阿蒙。’”⑨排行第一;輩分較長。古樂府《孤兒行》:“大兄言辦飯,大嫂言視馬。”⑩加在“父”“母”之前,用以稱呼祖父、祖母。《史記·留侯世傢》:“韓破,良傢童三百人,弟死不葬,悉以傢財求客刺秦王,為韓報仇,以大父、父五世相韓故。”歸有光《項脊軒志》:“一日,大母過餘曰:‘吾兒久不見若影,何竟日默默在此,大類女郎也?’”(11)表示超過。《戰國策·秦策》:“亦無大大王。”(12)不詳細,不準確。《新書·數寧》:“故聖之起,大以五百為紀。”(五百:指五百年。)(13)副詞。很;極。《史記·張丞相列傳(附申屠嘉)》:“(鄧)通小臣,戲殿上,大不敬,當斬。”[大夫]古代官職名。殷周時期,官分卿、大夫、士三級。秦漢時期,中央要職有禦史大夫、諫大夫、光祿大夫、中大夫等。唐宋存禦史大夫、諫議大夫等。清代稱高級文職階官為大夫,並非實職(武官則稱將軍)。[大王]對帝王的尊稱。《戰國策·秦策一》:“以大王之賢,士民之眾,車騎之用,兵法之教,可以並諸侯,吞天下,稱帝而治。”(教:習。)[大方]專傢內行。王士禛《池北偶談·談藝二·閨秀畫》:“三百年中,大方名筆,可與頡頏者不過二三而已。”(頡頏:相抗衡。) (二)dài 通“待”。要;打算。關漢卿《拜月亭》第三折:“安排香桌兒去,我大燒炷夜香咱。”[大夫]對醫生的尊稱。宋代醫官設有大夫、郎、醫效等。見洪邁《容齋三筆》卷十六。(三)tài ①同“太”。《左傳·襄公二十四年》:“大上有立德,其次有立功,其次有立言。”(大上:德行最高者。)後一般寫作“太”。②同“泰”。安泰;太平。《荀子·富國》:“故儒術誠行,則天下大而富,使而功。”(使:行使,使用。功:成功,獲得好結果。)

    小:

    ①微小;細小。與“大”相對。《莊子·逍遙遊》:“此小大之辯也。”②低;低微。古樂府《陌上桑》:“十五府小史,二十朝大夫。”(府:太守官府。小史:小吏。朝:朝廷。)③狹小;狹隘。④輕視。《左傳·桓公四年》:“秦師侵芮,敗焉,小之也。”⑤年幼。《晉書·郗鑒傳》:“時兄子(郗)邁、外甥周翼並小,常攜之就食。”也指年幼的人。李白《長幹行》:“同居長幹裡,兩小無嫌猜。”(嫌猜:嫌疑。)又指排行最末的。古樂府《木蘭詩》:“小弟聞姊來,磨刀霍霍向豬羊。”(霍霍:磨刀聲。)⑥稍微;略微。《孟子·公孫醜上》:“今病小愈。”⑦舊時特指妾。⑧謙詞。1. 指與自己有關的事物。2. 自稱。《左傳·隱公元年》:“小小有母,皆嘗小小之食矣。”⑨表示時間短暫。楊萬裡《夏夜追涼》:“開門小立月明中。”⑩副詞。表示程度淺。相當於“稍微”。《後漢書 ·應劭傳》:“制禦小緩,則陸掠殘害。”(制禦:統治。陸掠:擄掠。)[小人]1. 平民。《論語·顏淵》:“君子之德風,小人之德草。”2. 指沒有道德修養的人。《尚書·大禹謨》:“君子在野,小人在位。”3.自稱的謙詞。

    誓:

    ①古代告誡將士的言辭。《尚書·湯誓》:“遂與桀戰於鳴條之野,作《湯誓》。”②出征前告誡將士或表示決心。《尚書·泰誓下》:“王乃大巡六師,明誓眾士。”③發誓;立誓。《左傳·隱公元年》:“遂置薑氏於城潁,而誓之曰……”④盟約;諾言。曹植《武帝誄》:“張陳背誓,傲帝虐民。”⑤接受爵命。《周禮·春官·典命》:“凡諸侯之適子,誓於天子。”(適子:嫡子。)

    不:

    (一)①不。《後漢書·班超傳》:“不入虎穴,不得虎子。”《詩經·魏風·伐檀》:“不狩不獵,胡瞻爾庭有縣(懸)特兮。”(特:三歲的獸。)②非;不是。《荀子·君道》:“能中是者取之,是豈不必得之之道也哉?”③無;沒有。《左傳·襄公二十三年》:“不德而有功。”④未。《孟子·梁惠王上》:“直不百步耳,是亦走也。”⑤句中助詞。無實義。《逸周書·皇門》:“我不則寅哉寅哉!”[不祿]士死的諱稱。《禮記·曲禮下》:“天子曰崩,諸侯曰薨,大夫曰卒,士曰不祿。” (二)fū花萼。後作“柎”。《詩經·小雅·常棣》:“常棣之華,鄂不(wěi)。”(常棣:即棠梨樹。 鄂:同“萼”。 :有光采。)

    空:

    (一)①空虛;什麼也沒有。《韓非子·初見秦》:“囷倉空虛。”宋玉《風賦》:“空穴來風。”王維《鹿砦》:“空山不見人。”②不實;空泛。《史記·廉頗藺相如列傳》:“秦貪,負其強,以空言求璧。”③白白地。《漢書·匈奴傳》:“兵不空出。”④天空;空中。李白《送孟浩然之廣陵》:“孤帆遠影碧空盡。”⑤佛教用語。佛教認為一切事物的現象並無實體,都是空的。《般若心經》:“色即是空,空即是色。”(色:指物質現象。) (二)kǒng 孔;洞穴。《周禮· 考工記·函人》:“眡(shì)其鉆空。”(眡:視。)《史記·五帝本紀》:“舜穿井為匿空旁出。”(三)kòng ①窮困。《詩經·小雅·節南山》:“不宜空我師。”(空:用如使動,使……窮困。師:眾;眾人。)《論語·先進》:“回也其庶乎,屢空。”(回:顏回。庶:庶幾;差不多。)②缺少。《法言·問神》:“昔之說《書》者序以百,而《酒誥》之篇俄空焉。”(《酒誥》:《尚書》中的篇名。)白居易《春憶二林寺舊遊》:“最慚僧社題橋處,十八人名空一人。”③間隙;空子。《三國志·吳書·周魴傳》:“看伺空隙,欲復為亂。”④閑著;未被利用的。《史記·蕭相國世傢》:“上林中多空地。”(上林:苑囿名。)《論衡·命義》:“伯牛空居,而遭惡疾。”(伯牛:冉耕,字伯牛。空居:閑居在傢。)

    濟:

    (一)古四瀆之一。發源於河南省濟源縣西王屋山,東流至山東省東北部入渤海。《尚書·禹貢》:“導沇水,東流為濟,入於河。”[濟濟]1.眾多的樣子。盧綸《元日早朝呈故省諸公》:“濟濟延多士,躚躚(xiānxiān)舞百蠻。”2. 整齊美好的樣子。《詩經·齊風·載驅》;“四驪(lí)濟濟,垂轡(pèi)沵沵(nǐ nǐ)。” (二)jì ①過河;渡。《尚書·說命上》:“若濟巨川,用汝作舟楫。”②過河的地方;渡口。王粲《登樓賦》:“路逶迤而修迥兮,川既漾而濟深。”③成功;成就。《資治通鑒·漢獻帝建安十三年》:“今為君計,莫若遣腹心,自結於東,以共濟世業。”《左傳·隱公四年》:“眾叛親離,難以濟矣。”④停止。《淮南子·時則》:“九月失政,三月春風不濟。”《詩經·鄘風·載馳》:“既不我嘉,不能旋濟。”⑤幫助;救濟。《後漢書·盧植傳》:“性剛毅有大節,常懷濟世志。”⑥增加。《左傳·昭公二十年》:“寬以濟猛,猛以濟寬,政是以和。”

    私:

    ①個人的。與“公”相對。《孟子·滕文公上》:“公事畢,然後敢治私事。”②私心;私欲。《漢書·翟方進傳》:“(陳)咸與逢信邪枉貪污,營私多欲。”(枉:不正派。)③謙稱,我。《晉書·荀勗(xù)傳》:“若欲省官,私謂九寺可並於尚書……”④偏向;偏愛;偏私。《墨子·兼愛下》:“譬之日月兼照天下之無有私也。”王粲《從軍詩五首》之三:“身服幹戈事,豈得念所私。”(服:從事。)⑤隱秘;秘密。《三國志· 吳書·韋曜傳》:“發摘私短以為歡。”(短:缺點。)⑥暗中;私下;偷偷地。白居易《長恨歌》:“七月七日長生殿,夜半無人私語時。”⑦男女通奸。《戰國策·燕策一》:“臣鄰傢有遠為吏者,其妻私人。”⑧小便。《左傳·襄公十五年》:“師慧過宋朝,將私焉。”⑨古代女子稱姊妹的丈夫。《詩經·衛風·碩人》:“邢侯之姨,譚公維私。”


  • 济人无大小,誓不空济私。

    “济人无大小,誓不空济私。”诗句出处:《酬别致用》;是唐朝诗人元稹的作品。

    风行自委顺,云合非有期。神哉心相见,无眹安得离。
    我有恳愤志,三十无人知。修身不言命,谋道不择时。
    达则济亿兆,穷亦济毫厘。济人无大小,誓不空济私。
    研几未淳熟,与世忽参差。意气一为累,猜仍良已随。
    昨来窜荆蛮,分与平生隳。那言返为遇,获见心所奇。
    一见肺肝尽,坦然无滞疑。感念交契定,泪流如断縻。
    此交定生死,非为论盛衰。此契宗会极,非谓同路歧。
    君今虎在柙,我亦鹰就羁。驯养保性命,安能奋殊姿。
    玉色深不变,井水挠不移。相看各年少,未敢深自悲。

    【注释】:

    济:

    (一)古四渎之一。发源于河南省济源县西王屋山,东流至山东省东北部入渤海。《尚书·禹贡》:“导沇水,东流为济,入于河。”[济济]1.众多的样子。卢纶《元日早朝呈故省诸公》:“济济延多士,跹跹(xiānxiān)舞百蛮。”2. 整齐美好的样子。《诗经·齐风·载驱》;“四骊(lí)济济,垂辔(pèi)沵沵(nǐ nǐ)。” (二)jì ①过河;渡。《尚书·说命上》:“若济巨川,用汝作舟楫。”②过河的地方;渡口。王粲《登楼赋》:“路逶迤而修迥兮,川既漾而济深。”③成功;成就。《资治通鉴·汉献帝建安十三年》:“今为君计,莫若遣腹心,自结于东,以共济世业。”《左传·隐公四年》:“众叛亲离,难以济矣。”④停止。《淮南子·时则》:“九月失政,三月春风不济。”《诗经·鄘风·载驰》:“既不我嘉,不能旋济。”⑤帮助;救济。《后汉书·卢植传》:“性刚毅有大节,常怀济世志。”⑥增加。《左传·昭公二十年》:“宽以济猛,猛以济宽,政是以和。”

    无:

    ①没有。跟“有”相对。陆游《游山西村》:“山重水复疑无路。”②副词。表示否定,相当于“不”。《商君书·农战》:“民以此为教,则粟焉得无少,而兵焉得弱也?”③连词。表示条件,相当于“无论”、“不论”。《诗经·鲁颂·沣水》:“不小不大,从公于迈。”④通“毋”。不要。《古诗源·箜篌引》:“公无渡河,公竟渡河。堕河而死,当奈公何!”⑤非;不是。《管子·形势》:“则国非其国,而民无其民也。”⑥语气词。用于疑问句末,表示疑问,相当于“否”。白居易《问刘十九》:“晚来天欲雪,能饮一杯无?”

    大:

    (一)①与“小”相对。刘邦《大风歌》:“大风起兮云飞扬。”《战国策·燕策二》:“燕赵久相支,以弊大众,臣恐强秦之为渔父也。”②特指粗,形容条状物横剖面大。《后汉书·光武帝纪上》:“时有长人巨无霸,长一丈,大十围。”③扩大;光大。《荀子·成相》:“卑其志意,大其园囿,高其台。”《陈书·周弘正传》:“庶改浇竞之俗,以大吴国之风。”④程度深;声势大。晁错《削藩策》:“昔高帝初定天下,昆弟少,诸子弱,大封同姓。”⑤夸张;夸大。《史记·高祖本纪》:“萧何曰:‘刘季固多大言,少成事。’”⑥尊贵的;重要的。《论语·颜渊》:“出门如敬大宾。”⑦尊崇;推重。《荀子·天论》:“大天而思之,孰若物畜而制之?”《汉书·王吉传》:“《春秋》所以大一统者,六合同风,九州共贯也。”⑧敬词。《三国志·吴书·吕蒙传》裴松之注引《江表传》:“(鲁)肃抚蒙背曰:‘吾谓大弟但有武略耳。至于今者,学识英博,非复吴下阿蒙。’”⑨排行第一;辈分较长。古乐府《孤儿行》:“大兄言办饭,大嫂言视马。”⑩加在“父”“母”之前,用以称呼祖父、祖母。《史记·留侯世家》:“韩破,良家童三百人,弟死不葬,悉以家财求客刺秦王,为韩报仇,以大父、父五世相韩故。”归有光《项脊轩志》:“一日,大母过余曰:‘吾儿久不见若影,何竟日默默在此,大类女郎也?’”(11)表示超过。《战国策·秦策》:“亦无大大王。”(12)不详细,不准确。《新书·数宁》:“故圣之起,大以五百为纪。”(五百:指五百年。)(13)副词。很;极。《史记·张丞相列传(附申屠嘉)》:“(邓)通小臣,戏殿上,大不敬,当斩。”[大夫]古代官职名。殷周时期,官分卿、大夫、士三级。秦汉时期,中央要职有御史大夫、谏大夫、光禄大夫、中大夫等。唐宋存御史大夫、谏议大夫等。清代称高级文职阶官为大夫,并非实职(武官则称将军)。[大王]对帝王的尊称。《战国策·秦策一》:“以大王之贤,士民之众,车骑之用,兵法之教,可以并诸侯,吞天下,称帝而治。”(教:习。)[大方]专家内行。王士禛《池北偶谈·谈艺二·闺秀画》:“三百年中,大方名笔,可与颉颃者不过二三而已。”(颉颃:相抗衡。) (二)dài 通“待”。要;打算。关汉卿《拜月亭》第三折:“安排香桌儿去,我大烧炷夜香咱。”[大夫]对医生的尊称。宋代医官设有大夫、郎、医效等。见洪迈《容斋三笔》卷十六。(三)tài ①同“太”。《左传·襄公二十四年》:“大上有立德,其次有立功,其次有立言。”(大上:德行最高者。)后一般写作“太”。②同“泰”。安泰;太平。《荀子·富国》:“故儒术诚行,则天下大而富,使而功。”(使:行使,使用。功:成功,获得好结果。)

    小:

    ①微小;细小。与“大”相对。《庄子·逍遥游》:“此小大之辩也。”②低;低微。古乐府《陌上桑》:“十五府小史,二十朝大夫。”(府:太守官府。小史:小吏。朝:朝廷。)③狭小;狭隘。④轻视。《左传·桓公四年》:“秦师侵芮,败焉,小之也。”⑤年幼。《晋书·郗鉴传》:“时兄子(郗)迈、外甥周翼并小,常携之就食。”也指年幼的人。李白《长干行》:“同居长干里,两小无嫌猜。”(嫌猜:嫌疑。)又指排行最末的。古乐府《木兰诗》:“小弟闻姊来,磨刀霍霍向猪羊。”(霍霍:磨刀声。)⑥稍微;略微。《孟子·公孙丑上》:“今病小愈。”⑦旧时特指妾。⑧谦词。1. 指与自己有关的事物。2. 自称。《左传·隐公元年》:“小小有母,皆尝小小之食矣。”⑨表示时间短暂。杨万里《夏夜追凉》:“开门小立月明中。”⑩副词。表示程度浅。相当于“稍微”。《后汉书 ·应劭传》:“制御小缓,则陆掠残害。”(制御:统治。陆掠:掳掠。)[小人]1. 平民。《论语·颜渊》:“君子之德风,小人之德草。”2. 指没有道德修养的人。《尚书·大禹谟》:“君子在野,小人在位。”3.自称的谦词。

    誓:

    ①古代告诫将士的言辞。《尚书·汤誓》:“遂与桀战于鸣条之野,作《汤誓》。”②出征前告诫将士或表示决心。《尚书·泰誓下》:“王乃大巡六师,明誓众士。”③发誓;立誓。《左传·隐公元年》:“遂置姜氏于城颍,而誓之曰……”④盟约;诺言。曹植《武帝诔》:“张陈背誓,傲帝虐民。”⑤接受爵命。《周礼·春官·典命》:“凡诸侯之适子,誓于天子。”(适子:嫡子。)

    不:

    (一)①不。《后汉书·班超传》:“不入虎穴,不得虎子。”《诗经·魏风·伐檀》:“不狩不猎,胡瞻尔庭有县(悬)特兮。”(特:三岁的兽。)②非;不是。《荀子·君道》:“能中是者取之,是岂不必得之之道也哉?”③无;没有。《左传·襄公二十三年》:“不德而有功。”④未。《孟子·梁惠王上》:“直不百步耳,是亦走也。”⑤句中助词。无实义。《逸周书·皇门》:“我不则寅哉寅哉!”[不禄]士死的讳称。《礼记·曲礼下》:“天子曰崩,诸侯曰薨,大夫曰卒,士曰不禄。” (二)fū花萼。后作“柎”。《诗经·小雅·常棣》:“常棣之华,鄂不(wěi)。”(常棣:即棠梨树。 鄂:同“萼”。 :有光采。)

    空:

    (一)①空虚;什么也没有。《韩非子·初见秦》:“囷仓空虚。”宋玉《风赋》:“空穴来风。”王维《鹿砦》:“空山不见人。”②不实;空泛。《史记·廉颇蔺相如列传》:“秦贪,负其强,以空言求璧。”③白白地。《汉书·匈奴传》:“兵不空出。”④天空;空中。李白《送孟浩然之广陵》:“孤帆远影碧空尽。”⑤佛教用语。佛教认为一切事物的现象并无实体,都是空的。《般若心经》:“色即是空,空即是色。”(色:指物质现象。) (二)kǒng 孔;洞穴。《周礼· 考工记·函人》:“眡(shì)其钻空。”(眡:视。)《史记·五帝本纪》:“舜穿井为匿空旁出。”(三)kòng ①穷困。《诗经·小雅·节南山》:“不宜空我师。”(空:用如使动,使……穷困。师:众;众人。)《论语·先进》:“回也其庶乎,屡空。”(回:颜回。庶:庶几;差不多。)②缺少。《法言·问神》:“昔之说《书》者序以百,而《酒诰》之篇俄空焉。”(《酒诰》:《尚书》中的篇名。)白居易《春忆二林寺旧游》:“最惭僧社题桥处,十八人名空一人。”③间隙;空子。《三国志·吴书·周鲂传》:“看伺空隙,欲复为乱。”④闲着;未被利用的。《史记·萧相国世家》:“上林中多空地。”(上林:苑囿名。)《论衡·命义》:“伯牛空居,而遭恶疾。”(伯牛:冉耕,字伯牛。空居:闲居在家。)

    济:

    (一)古四渎之一。发源于河南省济源县西王屋山,东流至山东省东北部入渤海。《尚书·禹贡》:“导沇水,东流为济,入于河。”[济济]1.众多的样子。卢纶《元日早朝呈故省诸公》:“济济延多士,跹跹(xiānxiān)舞百蛮。”2. 整齐美好的样子。《诗经·齐风·载驱》;“四骊(lí)济济,垂辔(pèi)沵沵(nǐ nǐ)。” (二)jì ①过河;渡。《尚书·说命上》:“若济巨川,用汝作舟楫。”②过河的地方;渡口。王粲《登楼赋》:“路逶迤而修迥兮,川既漾而济深。”③成功;成就。《资治通鉴·汉献帝建安十三年》:“今为君计,莫若遣腹心,自结于东,以共济世业。”《左传·隐公四年》:“众叛亲离,难以济矣。”④停止。《淮南子·时则》:“九月失政,三月春风不济。”《诗经·鄘风·载驰》:“既不我嘉,不能旋济。”⑤帮助;救济。《后汉书·卢植传》:“性刚毅有大节,常怀济世志。”⑥增加。《左传·昭公二十年》:“宽以济猛,猛以济宽,政是以和。”

    私:

    ①个人的。与“公”相对。《孟子·滕文公上》:“公事毕,然后敢治私事。”②私心;私欲。《汉书·翟方进传》:“(陈)咸与逢信邪枉贪污,营私多欲。”(枉:不正派。)③谦称,我。《晋书·荀勗(xù)传》:“若欲省官,私谓九寺可并于尚书……”④偏向;偏爱;偏私。《墨子·兼爱下》:“譬之日月兼照天下之无有私也。”王粲《从军诗五首》之三:“身服干戈事,岂得念所私。”(服:从事。)⑤隐秘;秘密。《三国志· 吴书·韦曜传》:“发摘私短以为欢。”(短:缺点。)⑥暗中;私下;偷偷地。白居易《长恨歌》:“七月七日长生殿,夜半无人私语时。”⑦男女通奸。《战国策·燕策一》:“臣邻家有远为吏者,其妻私人。”⑧小便。《左传·襄公十五年》:“师慧过宋朝,将私焉。”⑨古代女子称姊妹的丈夫。《诗经·卫风·硕人》:“邢侯之姨,谭公维私。”


  • ji ren mo da xiao ,shi bu kong ji si 。

    “ji ren mo da xiao ,shi bu kong ji si 。”shi gou chu chu :《chou bie zhi yong 》;shi tang chao shi ren yuan zhen de zuo pin 。

    feng hang zi wei shun ,yun ge fei you ji 。shen zai xin xiang jian ,mo zhen an de li 。
    wo you ken fen zhi ,san shi mo ren zhi 。xiu shen bu yan ming ,mou dao bu ze shi 。
    da ze ji yi zhao ,qiong yi ji hao li 。ji ren mo da xiao ,shi bu kong ji si 。
    yan ji wei chun shou ,yu shi hu can cha 。yi qi yi wei lei ,cai reng liang yi sui 。
    zuo lai cuan jing man ,fen yu ping sheng hui 。na yan fan wei yu ,huo jian xin suo ji 。
    yi jian fei gan jin ,tan ran mo zhi yi 。gan nian jiao qi ding ,lei liu ru duan mi 。
    ci jiao ding sheng si ,fei wei lun cheng cui 。ci qi zong hui ji ,fei wei tong lu qi 。
    jun jin hu zai xia ,wo yi ying jiu ji 。xun yang bao xing ming ,an neng fen shu zi 。
    yu se shen bu bian ,jing shui nao bu yi 。xiang kan ge nian shao ,wei gan shen zi bei 。

    【zhu shi 】:

    ji :

    (yi )gu si du zhi yi 。fa yuan yu he na sheng ji yuan xian xi wang wu shan ,dong liu zhi shan dong sheng dong bei bu ru bo hai 。《shang shu ·yu gong 》:“dao wei shui ,dong liu wei ji ,ru yu he 。”[ji ji ]1.zhong duo de yang zi 。lu guan 《yuan ri zao chao cheng gu sheng zhu gong 》:“ji ji yan duo shi ,xian xian (xiānxiān)wu bai man 。”2. zheng ji mei hao de yang zi 。《shi jing ·ji feng ·zai qu 》;“si li (lí)ji ji ,chui pei (pèi)mi mi (nǐ nǐ)。” (er )jì ①guo he ;du 。《shang shu ·shui ming shang 》:“re ji ju chuan ,yong ru zuo zhou ji 。”②guo he de de fang ;du kou 。wang can 《deng lou fu 》:“lu wei yi er xiu jiong xi ,chuan ji yang er ji shen 。”③cheng gong ;cheng jiu 。《zi zhi tong jian ·han suo di jian an shi san nian 》:“jin wei jun ji ,mo re qian fu xin ,zi jie yu dong ,yi gong ji shi ye 。”《zuo chuan ·yin gong si nian 》:“zhong pan qin li ,nan yi ji yi 。”④ting zhi 。《huai na zi ·shi ze 》:“jiu yue shi zheng ,san yue chun feng bu ji 。”《shi jing ·yong feng ·zai chi 》:“ji bu wo jia ,bu neng xuan ji 。”⑤bang zhu ;jiu ji 。《hou han shu ·lu zhi chuan 》:“xing gang yi you da jie ,chang huai ji shi zhi 。”⑥zeng jia 。《zuo chuan ·zhao gong er shi nian 》:“kuan yi ji meng ,meng yi ji kuan ,zheng shi yi he 。”

    mo :

    ①mei you 。gen “you ”xiang dui 。liu you 《you shan xi cun 》:“shan chong shui fu yi mo lu 。”②fu ci 。biao shi fou ding ,xiang dang yu “bu ”。《shang jun shu ·nong zhan 》:“min yi ci wei jiao ,ze su yan de mo shao ,er bing yan de ruo ye ?”③lian ci 。biao shi tiao jian ,xiang dang yu “mo lun ”、“bu lun ”。《shi jing ·lu song ·feng shui 》:“bu xiao bu da ,cong gong yu mai 。”④tong “wu ”。bu yao 。《gu shi yuan ·kong hou yin 》:“gong mo du he ,gong jing du he 。duo he er si ,dang nai gong he !”⑤fei ;bu shi 。《guan zi ·xing shi 》:“ze guo fei ji guo ,er min mo ji min ye 。”⑥yu qi ci 。yong yu yi wen gou mo ,biao shi yi wen ,xiang dang yu “fou ”。bai ju yi 《wen liu shi jiu 》:“wan lai tian yu xue ,neng yin yi bei mo ?”

    da :

    (yi )①yu “xiao ”xiang dui 。liu bang 《da feng ge 》:“da feng qi xi yun fei yang 。”《zhan guo ce ·yan ce er 》:“yan zhao jiu xiang zhi ,yi bi da zhong ,chen kong jiang qin zhi wei yu fu ye 。”②te zhi cu ,xing rong tiao zhuang wu heng pou mian da 。《hou han shu ·guang wu di ji shang 》:“shi you chang ren ju mo ba ,chang yi zhang ,da shi wei 。”③kuo da ;guang da 。《xun zi ·cheng xiang 》:“bei ji zhi yi ,da ji yuan you ,gao ji tai 。”《chen shu ·zhou hong zheng chuan 》:“shu gai jiao jing zhi su ,yi da wu guo zhi feng 。”④cheng du shen ;sheng shi da 。chao cuo 《xiao fan ce 》:“xi gao di chu ding tian xia ,kun di shao ,zhu zi ruo ,da feng tong xing 。”⑤kua zhang ;kua da 。《shi ji ·gao zu ben ji 》:“xiao he yue :‘liu ji gu duo da yan ,shao cheng shi 。’”⑥zun gui de ;chong yao de 。《lun yu ·yan yuan 》:“chu men ru jing da bin 。”⑦zun chong ;tui chong 。《xun zi ·tian lun 》:“da tian er sai zhi ,shu re wu chu er zhi zhi ?”《han shu ·wang ji chuan 》:“《chun qiu 》suo yi da yi tong zhe ,liu ge tong feng ,jiu zhou gong guan ye 。”⑧jing ci 。《san guo zhi ·wu shu ·lv meng chuan 》pei song zhi zhu yin 《jiang biao chuan 》:“(lu )su fu meng bei yue :‘wu wei da di dan you wu lve er 。zhi yu jin zhe ,xue shi ying bo ,fei fu wu xia a meng 。’”⑨pai hang di yi ;bei fen jiao chang 。gu le fu 《gu er hang 》:“da xiong yan ban fan ,da sao yan shi ma 。”⑩jia zai “fu ”“mu ”zhi qian ,yong yi chen hu zu fu 、zu mu 。《shi ji ·liu hou shi jia 》:“han po ,liang jia tong san bai ren ,di si bu zang ,xi yi jia cai qiu ke ci qin wang ,wei han bao chou ,yi da fu 、fu wu shi xiang han gu 。”gui you guang 《xiang ji xuan zhi 》:“yi ri ,da mu guo yu yue :‘wu er jiu bu jian re ying ,he jing ri mo mo zai ci ,da lei nv lang ye ?’”(11)biao shi chao guo 。《zhan guo ce ·qin ce 》:“yi mo da da wang 。”(12)bu xiang xi ,bu zhun que 。《xin shu ·shu ning 》:“gu sheng zhi qi ,da yi wu bai wei ji 。”(wu bai :zhi wu bai nian 。)(13)fu ci 。hen ;ji 。《shi ji ·zhang cheng xiang lie chuan (fu shen tu jia )》:“(deng )tong xiao chen ,hu dian shang ,da bu jing ,dang zhan 。”[da fu ]gu dai guan zhi ming 。yan zhou shi ji ,guan fen qing 、da fu 、shi san ji 。qin han shi ji ,zhong yang yao zhi you yu shi da fu 、jian da fu 、guang lu da fu 、zhong da fu deng 。tang song cun yu shi da fu 、jian yi da fu deng 。qing dai chen gao ji wen zhi jie guan wei da fu ,bing fei shi zhi (wu guan ze chen jiang jun )。[da wang ]dui di wang de zun chen 。《zhan guo ce ·qin ce yi 》:“yi da wang zhi xian ,shi min zhi zhong ,che ji zhi yong ,bing fa zhi jiao ,ke yi bing zhu hou ,tun tian xia ,chen di er zhi 。”(jiao :xi 。)[da fang ]zhuan jia nei hang 。wang shi zhen 《chi bei ou tan ·tan yi er ·gui xiu hua 》:“san bai nian zhong ,da fang ming bi ,ke yu jie gang zhe bu guo er san er yi 。”(jie gang :xiang kang heng 。) (er )dài tong “dai ”。yao ;da suan 。guan han qing 《bai yue ting 》di san she :“an pai xiang zhuo er qu ,wo da shao zhu ye xiang za 。”[da fu ]dui yi sheng de zun chen 。song dai yi guan she you da fu 、lang 、yi xiao deng 。jian hong mai 《rong zhai san bi 》juan shi liu 。(san )tài ①tong “tai ”。《zuo chuan ·xiang gong er shi si nian 》:“da shang you li de ,ji ci you li gong ,ji ci you li yan 。”(da shang :de hang zui gao zhe 。)hou yi ban xie zuo “tai ”。②tong “tai ”。an tai ;tai ping 。《xun zi ·fu guo 》:“gu ru shu cheng hang ,ze tian xia da er fu ,shi er gong 。”(shi :hang shi ,shi yong 。gong :cheng gong ,huo de hao jie guo 。)

    xiao :

    ①wei xiao ;xi xiao 。yu “da ”xiang dui 。《zhuang zi ·xiao yao you 》:“ci xiao da zhi bian ye 。”②di ;di wei 。gu le fu 《mo shang sang 》:“shi wu fu xiao shi ,er shi chao da fu 。”(fu :tai shou guan fu 。xiao shi :xiao li 。chao :chao ting 。)③xia xiao ;xia ai 。④qing shi 。《zuo chuan ·huan gong si nian 》:“qin shi qin rui ,bai yan ,xiao zhi ye 。”⑤nian you 。《jin shu ·chi jian chuan 》:“shi xiong zi (chi )mai 、wai sheng zhou yi bing xiao ,chang xie zhi jiu shi 。”ye zhi nian you de ren 。li bai 《chang gan hang 》:“tong ju chang gan li ,liang xiao mo xian cai 。”(xian cai :xian yi 。)you zhi pai hang zui mo de 。gu le fu 《mu lan shi 》:“xiao di wen zi lai ,mo dao huo huo xiang zhu yang 。”(huo huo :mo dao sheng 。)⑥shao wei ;lve wei 。《meng zi ·gong sun chou shang 》:“jin bing xiao yu 。”⑦jiu shi te zhi qie 。⑧qian ci 。1. zhi yu zi ji you guan de shi wu 。2. zi chen 。《zuo chuan ·yin gong yuan nian 》:“xiao xiao you mu ,jie chang xiao xiao zhi shi yi 。”⑨biao shi shi jian duan zan 。yang mo li 《xia ye zhui liang 》:“kai men xiao li yue ming zhong 。”⑩fu ci 。biao shi cheng du jian 。xiang dang yu “shao wei ”。《hou han shu ·ying shao chuan 》:“zhi yu xiao huan ,ze liu lve can hai 。”(zhi yu :tong zhi 。liu lve :lu lve 。)[xiao ren ]1. ping min 。《lun yu ·yan yuan 》:“jun zi zhi de feng ,xiao ren zhi de cao 。”2. zhi mei you dao de xiu yang de ren 。《shang shu ·da yu mo 》:“jun zi zai ye ,xiao ren zai wei 。”3.zi chen de qian ci 。

    shi :

    ①gu dai gao jie jiang shi de yan ci 。《shang shu ·shang shi 》:“sui yu jie zhan yu ming tiao zhi ye ,zuo 《shang shi 》。”②chu zheng qian gao jie jiang shi huo biao shi jue xin 。《shang shu ·tai shi xia 》:“wang nai da xun liu shi ,ming shi zhong shi 。”③fa shi ;li shi 。《zuo chuan ·yin gong yuan nian 》:“sui zhi jiang shi yu cheng ying ,er shi zhi yue ……”④meng yao ;nuo yan 。cao zhi 《wu di lei 》:“zhang chen bei shi ,ao di nve min 。”⑤jie shou jue ming 。《zhou li ·chun guan ·dian ming 》:“fan zhu hou zhi kuo zi ,shi yu tian zi 。”(kuo zi :di zi 。)

    bu :

    (yi )①bu 。《hou han shu ·ban chao chuan 》:“bu ru hu xue ,bu de hu zi 。”《shi jing ·wei feng ·fa tan 》:“bu shou bu lie ,hu zhan er ting you xian (xuan )te xi 。”(te :san sui de shou 。)②fei ;bu shi 。《xun zi ·jun dao 》:“neng zhong shi zhe qu zhi ,shi qi bu bi de zhi zhi dao ye zai ?”③mo ;mei you 。《zuo chuan ·xiang gong er shi san nian 》:“bu de er you gong 。”④wei 。《meng zi ·liang hui wang shang 》:“zhi bu bai bu er ,shi yi zou ye 。”⑤gou zhong zhu ci 。mo shi yi 。《yi zhou shu ·huang men 》:“wo bu ze yin zai yin zai !”[bu lu ]shi si de hui chen 。《li ji ·qu li xia 》:“tian zi yue beng ,zhu hou yue hong ,da fu yue cu ,shi yue bu lu 。” (er )fūhua e 。hou zuo “fu ”。《shi jing ·xiao ya ·chang di 》:“chang di zhi hua ,e bu (wěi)。”(chang di :ji tang li shu 。 e :tong “e ”。 :you guang cai 。)

    kong :

    (yi )①kong xu ;shen me ye mei you 。《han fei zi ·chu jian qin 》:“qun cang kong xu 。”song yu 《feng fu 》:“kong xue lai feng 。”wang wei 《lu zhai 》:“kong shan bu jian ren 。”②bu shi ;kong fan 。《shi ji ·lian po lin xiang ru lie chuan 》:“qin tan ,fu ji jiang ,yi kong yan qiu bi 。”③bai bai de 。《han shu ·xiong nu chuan 》:“bing bu kong chu 。”④tian kong ;kong zhong 。li bai 《song meng hao ran zhi an ling 》:“gu fan yuan ying bi kong jin 。”⑤fo jiao yong yu 。fo jiao ren wei yi qie shi wu de xian xiang bing mo shi ti ,dou shi kong de 。《ban re xin jing 》:“se ji shi kong ,kong ji shi se 。”(se :zhi wu zhi xian xiang 。) (er )kǒng kong ;dong xue 。《zhou li · kao gong ji ·han ren 》:“shi (shì)ji zuan kong 。”(shi :shi 。)《shi ji ·wu di ben ji 》:“shun chuan jing wei ni kong pang chu 。”(san )kòng ①qiong kun 。《shi jing ·xiao ya ·jie na shan 》:“bu yi kong wo shi 。”(kong :yong ru shi dong ,shi ……qiong kun 。shi :zhong ;zhong ren 。)《lun yu ·xian jin 》:“hui ye ji shu hu ,lv kong 。”(hui :yan hui 。shu :shu ji ;cha bu duo 。)②que shao 。《fa yan ·wen shen 》:“xi zhi shui 《shu 》zhe xu yi bai ,er 《jiu gao 》zhi pian e kong yan 。”(《jiu gao 》:《shang shu 》zhong de pian ming 。)bai ju yi 《chun yi er lin si jiu you 》:“zui can seng she ti qiao chu ,shi ba ren ming kong yi ren 。”③jian xi ;kong zi 。《san guo zhi ·wu shu ·zhou fang chuan 》:“kan ci kong xi ,yu fu wei luan 。”④xian zhao ;wei bei li yong de 。《shi ji ·xiao xiang guo shi jia 》:“shang lin zhong duo kong de 。”(shang lin :yuan you ming 。)《lun heng ·ming yi 》:“bai niu kong ju ,er zao e ji 。”(bai niu :ran geng ,zi bai niu 。kong ju :xian ju zai jia 。)

    ji :

    (yi )gu si du zhi yi 。fa yuan yu he na sheng ji yuan xian xi wang wu shan ,dong liu zhi shan dong sheng dong bei bu ru bo hai 。《shang shu ·yu gong 》:“dao wei shui ,dong liu wei ji ,ru yu he 。”[ji ji ]1.zhong duo de yang zi 。lu guan 《yuan ri zao chao cheng gu sheng zhu gong 》:“ji ji yan duo shi ,xian xian (xiānxiān)wu bai man 。”2. zheng ji mei hao de yang zi 。《shi jing ·ji feng ·zai qu 》;“si li (lí)ji ji ,chui pei (pèi)mi mi (nǐ nǐ)。” (er )jì ①guo he ;du 。《shang shu ·shui ming shang 》:“re ji ju chuan ,yong ru zuo zhou ji 。”②guo he de de fang ;du kou 。wang can 《deng lou fu 》:“lu wei yi er xiu jiong xi ,chuan ji yang er ji shen 。”③cheng gong ;cheng jiu 。《zi zhi tong jian ·han suo di jian an shi san nian 》:“jin wei jun ji ,mo re qian fu xin ,zi jie yu dong ,yi gong ji shi ye 。”《zuo chuan ·yin gong si nian 》:“zhong pan qin li ,nan yi ji yi 。”④ting zhi 。《huai na zi ·shi ze 》:“jiu yue shi zheng ,san yue chun feng bu ji 。”《shi jing ·yong feng ·zai chi 》:“ji bu wo jia ,bu neng xuan ji 。”⑤bang zhu ;jiu ji 。《hou han shu ·lu zhi chuan 》:“xing gang yi you da jie ,chang huai ji shi zhi 。”⑥zeng jia 。《zuo chuan ·zhao gong er shi nian 》:“kuan yi ji meng ,meng yi ji kuan ,zheng shi yi he 。”

    si :

    ①ge ren de 。yu “gong ”xiang dui 。《meng zi ·teng wen gong shang 》:“gong shi bi ,ran hou gan zhi si shi 。”②si xin ;si yu 。《han shu ·di fang jin chuan 》:“(chen )xian yu feng xin xie wang tan wu ,ying si duo yu 。”(wang :bu zheng pa 。)③qian chen ,wo 。《jin shu ·xun 勗(xù)chuan 》:“re yu sheng guan ,si wei jiu si ke bing yu shang shu ……”④pian xiang ;pian ai ;pian si 。《mo zi ·jian ai xia 》:“pi zhi ri yue jian zhao tian xia zhi mo you si ye 。”wang can 《cong jun shi wu shou 》zhi san :“shen fu gan ge shi ,qi de nian suo si 。”(fu :cong shi 。)⑤yin bi ;bi mi 。《san guo zhi · wu shu ·wei yao chuan 》:“fa zhai si duan yi wei huan 。”(duan :que dian 。)⑥an zhong ;si xia ;tou tou de 。bai ju yi 《chang hen ge 》:“qi yue qi ri chang sheng dian ,ye ban mo ren si yu shi 。”⑦nan nv tong jian 。《zhan guo ce ·yan ce yi 》:“chen lin jia you yuan wei li zhe ,ji qi si ren 。”⑧xiao bian 。《zuo chuan ·xiang gong shi wu nian 》:“shi hui guo song chao ,jiang si yan 。”⑨gu dai nv zi chen zi mei de zhang fu 。《shi jing ·wei feng ·shuo ren 》:“geng hou zhi yi ,tan gong wei si 。”