• 繁体
  • 简体
  • 拼音

  • 氓輟耕農耒,采采實苦辛。

    “氓輟耕農耒,采采實苦辛。”詩句出處:《茶山詩》;是唐朝詩人袁高的作品。

    禹貢通遠俗,所圖在安人。後王失其本,職吏不敢陳。
    亦有奸佞者,因茲欲求伸。動生千金費,日使萬姓貧。
    我來顧渚源,得與茶事親。氓輟耕農耒,采采實苦辛。
    一夫旦當役,盡室皆同臻。捫葛上欹壁,蓬頭入荒榛。
    終朝不盈掬,手足皆鱗皴。悲嗟遍空山,草木為不春。
    陰嶺芽未吐,使者牒已頻。心爭造化功,走挺糜鹿均。
    選納無晝夜,搗聲昏繼晨。眾工何枯櫨,俯視彌傷神。
    皇帝尚巡狩,東郊路多堙。周回繞天涯,所獻愈艱勤。
    況減兵革困,重茲固疲民。未知供禦馀,誰合分此珍。
    顧省忝邦守,又慚復因循。茫茫滄海間,丹憤何由申。

    【註釋】:

    氓:

    ①外地遷來的百姓。《孟子·滕文公上》:“遠方之人,聞君行仁政,願受一廛(chán)而為氓。”(廛:一傢所居的房地。)②民;百姓。《詩經·衛風·氓》:“氓之蚩蚩,抱佈貿絲。”(蚩蚩:同“嗤嗤”。笑嘻嘻地。佈:一種古代貨幣。貿:交易。)③通“泯”。滅。《韓非子·有度》:“莊王之氓社稷也,而荊以王。”

    輟:

    ①中止;停止。《史記·陳涉世傢》:“輟耕之壟上。”②廢止。《荀子·天論》:“天不為人之惡寒也,輟冬;地不為人之惡遼遠也,輟廣。”③離開;放下。韓愈《祭十二郎文》:“雖萬乘(shèng)之公相,吾不以一日輟汝而就也。”(乘:一車四馬。公相:公卿宰相。)[輟朝]帝王停止臨朝。庾信《周大將軍襄城公鄭偉墓志銘》:“天子輟朝,彌深大臣之議。”

    農:

    ①耕種。《左傳·襄公九年》:“其庶人力於農穡。”(庶人:平民;百姓。穡:收割莊稼。)②農業。賈誼《論積貯疏》:“今毆民歸之農。”(毆qū:同“驅”。)③種田的人;農夫。《左傳·宣公十二年》:“商、農、工、賈不敗其業。”《呂氏春秋·孟夏》:“命農勉作。”(勉作:努力耕作。)④努力;勤勉。《左傳·襄公十三年》:“小人農力以事其上。”《管子·大匡》:“用力不農。”

    耒:

    ①古農具,形似木叉。《周易·系辭下》:“斫木為耜,揉木為耒。”②犁。《史記·淮陰侯列傳》:“農夫莫不輟耕釋耒,褕衣甘食,傾耳以待命矣。”

    采:

    (一)①采摘。《史記·伯夷列傳》:“登彼西山兮,采其薇矣。”②開采。《漢書·食貨志下》:“今農事棄捐,而采銅者日蕃。”③收集。《論衡·自紀》:“非玉工珠師,莫能采得。”④選取。《史記·秦始皇本紀》:“采上古帝位號,號曰‘皇帝’。”⑤精神;神色。李白《白馬篇》:“酒後競風采,三杯弄寶刀。”⑥同“彩”。彩色。李斯《諫逐客書》:“西蜀丹青不為采。”⑦彩色的綢緞。晁錯《論貴粟疏》:“(商賈)衣必文采,食必粱肉。”⑧指美麗的詞藻。《文心雕龍·情采》:“是以聯辭結采,將欲明經。”⑨博具的花色;彩頭。李肇《唐國史補》卷下:“擲采之骰有二,其法生於握槊,變於雙陸。”(握槊、雙陸:古代博戲。)因指賭註。⑩幸運;運氣。許棐《選官圖》詩:“縱有黃金無好采,也難平白到公卿。”(11)叫好聲。《水滸傳》第十回:“安排的好菜蔬,調和的好汁水,來吃的人都喝采。”(12)理會。後作“睬”。道原《景德傳燈錄》卷七:“傾山覆海晏然靜,地動安眠豈采伊。”(13)木名。即櫟,通稱柞樹。《史記·李斯列傳》:“堯之有天下也,堂高三尺,采椽不斫。”(堂:屋基。) (二)cài 采地,古代卿大夫的封地。《禮記·禮運》:“大夫有采以處其子孫。”

    實:

    ①充實;充滿。《孟子·梁惠王下》:“君之倉廩實,府庫充。”②果實;種子。《韓非子·五蠹》:“草木之實足食也。”③真實;真誠。《論衡·問孔》:“世之儒生不能實道是非也。”④副詞。的確;確實。《左傳·襄公三十一年》:“小人實不才。”⑤用於句中加強語氣的語氣詞。《左傳·僖公五年》:“鬼神非人實親,惟德是依。”

    苦:

    (一)①苦菜。《詩經·唐風·采苓》:“采苦采苦,首陽之下。”(首陽:山名。)②苦味。與“甘”、“甜”相對。《國語·晉語一》:“言之大甘,其中必苦。”(大:太。)③辛苦;勞苦。《史記·項羽本紀》:“勞苦而功高如此,未有封侯之賞。”佚名《衣銘》:“桑蠶苦,女工難。”④痛苦。杜甫《石壕吏》:“婦啼一何苦。”⑤苦於。佚名《忼慨歌》:“貪吏常苦富,廉吏常苦貧。”⑥刻苦;勤學。白居易《與元九書》:“蓋以苦學力文所致。”(蓋:大概。)⑦甚;很。曹操《短歌行》:“譬如朝露,去日苦多。” (二)gǔ 通“盬”。粗劣。《管子·小匡》:“辨其功苦。”(功:堅固。)

    辛:

    ①辣味。《荀子·正名》:“甘苦咸淡酸奇味以口異。”②勞苦;辛苦。李白《陳情贈友人》:“自古多艱辛。”③悲傷。《紅樓夢》第一回:“滿紙荒唐言,一把辛酸淚。”④天幹第八位。《左傳·隱公元年》:“五月辛醜,大叔出奔共。”


  • 氓辍耕农耒,采采实苦辛。

    “氓辍耕农耒,采采实苦辛。”诗句出处:《茶山诗》;是唐朝诗人袁高的作品。

    禹贡通远俗,所图在安人。后王失其本,职吏不敢陈。
    亦有奸佞者,因兹欲求伸。动生千金费,日使万姓贫。
    我来顾渚源,得与茶事亲。氓辍耕农耒,采采实苦辛。
    一夫旦当役,尽室皆同臻。扪葛上欹壁,蓬头入荒榛。
    终朝不盈掬,手足皆鳞皴。悲嗟遍空山,草木为不春。
    阴岭芽未吐,使者牒已频。心争造化功,走挺糜鹿均。
    选纳无昼夜,捣声昏继晨。众工何枯栌,俯视弥伤神。
    皇帝尚巡狩,东郊路多堙。周回绕天涯,所献愈艰勤。
    况减兵革困,重兹固疲民。未知供御馀,谁合分此珍。
    顾省忝邦守,又惭复因循。茫茫沧海间,丹愤何由申。

    【注释】:

    氓:

    ①外地迁来的百姓。《孟子·滕文公上》:“远方之人,闻君行仁政,愿受一廛(chán)而为氓。”(廛:一家所居的房地。)②民;百姓。《诗经·卫风·氓》:“氓之蚩蚩,抱布贸丝。”(蚩蚩:同“嗤嗤”。笑嘻嘻地。布:一种古代货币。贸:交易。)③通“泯”。灭。《韩非子·有度》:“庄王之氓社稷也,而荆以王。”

    辍:

    ①中止;停止。《史记·陈涉世家》:“辍耕之垄上。”②废止。《荀子·天论》:“天不为人之恶寒也,辍冬;地不为人之恶辽远也,辍广。”③离开;放下。韩愈《祭十二郎文》:“虽万乘(shèng)之公相,吾不以一日辍汝而就也。”(乘:一车四马。公相:公卿宰相。)[辍朝]帝王停止临朝。庾信《周大将军襄城公郑伟墓志铭》:“天子辍朝,弥深大臣之议。”

    农:

    ①耕种。《左传·襄公九年》:“其庶人力于农穑。”(庶人:平民;百姓。穑:收割庄稼。)②农业。贾谊《论积贮疏》:“今殴民归之农。”(殴qū:同“驱”。)③种田的人;农夫。《左传·宣公十二年》:“商、农、工、贾不败其业。”《吕氏春秋·孟夏》:“命农勉作。”(勉作:努力耕作。)④努力;勤勉。《左传·襄公十三年》:“小人农力以事其上。”《管子·大匡》:“用力不农。”

    耒:

    ①古农具,形似木叉。《周易·系辞下》:“斫木为耜,揉木为耒。”②犁。《史记·淮阴侯列传》:“农夫莫不辍耕释耒,褕衣甘食,倾耳以待命矣。”

    采:

    (一)①采摘。《史记·伯夷列传》:“登彼西山兮,采其薇矣。”②开采。《汉书·食货志下》:“今农事弃捐,而采铜者日蕃。”③收集。《论衡·自纪》:“非玉工珠师,莫能采得。”④选取。《史记·秦始皇本纪》:“采上古帝位号,号曰‘皇帝’。”⑤精神;神色。李白《白马篇》:“酒后竞风采,三杯弄宝刀。”⑥同“彩”。彩色。李斯《谏逐客书》:“西蜀丹青不为采。”⑦彩色的绸缎。晁错《论贵粟疏》:“(商贾)衣必文采,食必粱肉。”⑧指美丽的词藻。《文心雕龙·情采》:“是以联辞结采,将欲明经。”⑨博具的花色;彩头。李肇《唐国史补》卷下:“掷采之骰有二,其法生于握槊,变于双陆。”(握槊、双陆:古代博戏。)因指赌注。⑩幸运;运气。许棐《选官图》诗:“纵有黄金无好采,也难平白到公卿。”(11)叫好声。《水浒传》第十回:“安排的好菜蔬,调和的好汁水,来吃的人都喝采。”(12)理会。后作“睬”。道原《景德传灯录》卷七:“倾山覆海晏然静,地动安眠岂采伊。”(13)木名。即栎,通称柞树。《史记·李斯列传》:“尧之有天下也,堂高三尺,采椽不斫。”(堂:屋基。) (二)cài 采地,古代卿大夫的封地。《礼记·礼运》:“大夫有采以处其子孙。”

    实:

    ①充实;充满。《孟子·梁惠王下》:“君之仓廪实,府库充。”②果实;种子。《韩非子·五蠹》:“草木之实足食也。”③真实;真诚。《论衡·问孔》:“世之儒生不能实道是非也。”④副词。的确;确实。《左传·襄公三十一年》:“小人实不才。”⑤用于句中加强语气的语气词。《左传·僖公五年》:“鬼神非人实亲,惟德是依。”

    苦:

    (一)①苦菜。《诗经·唐风·采苓》:“采苦采苦,首阳之下。”(首阳:山名。)②苦味。与“甘”、“甜”相对。《国语·晋语一》:“言之大甘,其中必苦。”(大:太。)③辛苦;劳苦。《史记·项羽本纪》:“劳苦而功高如此,未有封侯之赏。”佚名《衣铭》:“桑蚕苦,女工难。”④痛苦。杜甫《石壕吏》:“妇啼一何苦。”⑤苦于。佚名《忼慨歌》:“贪吏常苦富,廉吏常苦贫。”⑥刻苦;勤学。白居易《与元九书》:“盖以苦学力文所致。”(盖:大概。)⑦甚;很。曹操《短歌行》:“譬如朝露,去日苦多。” (二)gǔ 通“盬”。粗劣。《管子·小匡》:“辨其功苦。”(功:坚固。)

    辛:

    ①辣味。《荀子·正名》:“甘苦咸淡酸奇味以口异。”②劳苦;辛苦。李白《陈情赠友人》:“自古多艰辛。”③悲伤。《红楼梦》第一回:“满纸荒唐言,一把辛酸泪。”④天干第八位。《左传·隐公元年》:“五月辛丑,大叔出奔共。”


  • mang chuo geng nong lei ,cai cai shi ku xin 。

    “mang chuo geng nong lei ,cai cai shi ku xin 。”shi gou chu chu :《cha shan shi 》;shi tang chao shi ren yuan gao de zuo pin 。

    yu gong tong yuan su ,suo tu zai an ren 。hou wang shi ji ben ,zhi li bu gan chen 。
    yi you jian ning zhe ,yin ci yu qiu shen 。dong sheng qian jin fei ,ri shi mo xing pin 。
    wo lai gu zhu yuan ,de yu cha shi qin 。mang chuo geng nong lei ,cai cai shi ku xin 。
    yi fu dan dang yi ,jin shi jie tong zhen 。men ge shang ji bi ,peng tou ru huang zhen 。
    zhong chao bu ying ju ,shou zu jie lin cun 。bei jie bian kong shan ,cao mu wei bu chun 。
    yin ling ya wei tu ,shi zhe die yi pin 。xin zheng zao hua gong ,zou ting mei lu jun 。
    shua na mo zhou ye ,dao sheng hun ji chen 。zhong gong he ku lu ,fu shi mi shang shen 。
    huang di shang xun shou ,dong jiao lu duo yin 。zhou hui rao tian ya ,suo suo yu jian qin 。
    kuang jian bing ge kun ,chong ci gu pi min 。wei zhi gong yu yu ,shei ge fen ci zhen 。
    gu sheng tian bang shou ,you can fu yin xun 。mang mang cang hai jian ,dan fen he you shen 。

    【zhu shi 】:

    mang :

    ①wai de qian lai de bai xing 。《meng zi ·teng wen gong shang 》:“yuan fang zhi ren ,wen jun hang ren zheng ,yuan shou yi chan (chán)er wei mang 。”(chan :yi jia suo ju de fang de 。)②min ;bai xing 。《shi jing ·wei feng ·mang 》:“mang zhi chi chi ,bao bu mao si 。”(chi chi :tong “chi chi ”。xiao xi xi de 。bu :yi chong gu dai huo bi 。mao :jiao yi 。)③tong “min ”。mie 。《han fei zi ·you du 》:“zhuang wang zhi mang she ji ye ,er jing yi wang 。”

    chuo :

    ①zhong zhi ;ting zhi 。《shi ji ·chen she shi jia 》:“chuo geng zhi long shang 。”②fei zhi 。《xun zi ·tian lun 》:“tian bu wei ren zhi e han ye ,chuo dong ;de bu wei ren zhi e liao yuan ye ,chuo an 。”③li kai ;fang xia 。han yu 《ji shi er lang wen 》:“sui mo cheng (shèng)zhi gong xiang ,wu bu yi yi ri chuo ru er jiu ye 。”(cheng :yi che si ma 。gong xiang :gong qing zai xiang 。)[chuo chao ]di wang ting zhi lin chao 。yu xin 《zhou da jiang jun xiang cheng gong zheng wei mu zhi ming 》:“tian zi chuo chao ,mi shen da chen zhi yi 。”

    nong :

    ①geng chong 。《zuo chuan ·xiang gong jiu nian 》:“ji shu ren li yu nong se 。”(shu ren :ping min ;bai xing 。se :shou ge zhuang jia 。)②nong ye 。gu yi 《lun ji zhu shu 》:“jin ou min gui zhi nong 。”(ou qū:tong “qu ”。)③chong tian de ren ;nong fu 。《zuo chuan ·xuan gong shi er nian 》:“shang 、nong 、gong 、gu bu bai ji ye 。”《lv shi chun qiu ·meng xia 》:“ming nong mian zuo 。”(mian zuo :nu li geng zuo 。)④nu li ;qin mian 。《zuo chuan ·xiang gong shi san nian 》:“xiao ren nong li yi shi ji shang 。”《guan zi ·da kuang 》:“yong li bu nong 。”

    lei :

    ①gu nong ju ,xing shi mu cha 。《zhou yi ·ji ci xia 》:“zhuo mu wei si ,rou mu wei lei 。”②li 。《shi ji ·huai yin hou lie chuan 》:“nong fu mo bu chuo geng shi lei ,tou yi gan shi ,qing er yi dai ming yi 。”

    cai :

    (yi )①cai zhai 。《shi ji ·bai yi lie chuan 》:“deng bi xi shan xi ,cai ji wei yi 。”②kai cai 。《han shu ·shi huo zhi xia 》:“jin nong shi qi juan ,er cai tong zhe ri fan 。”③shou ji 。《lun heng ·zi ji 》:“fei yu gong zhu shi ,mo neng cai de 。”④shua qu 。《shi ji ·qin shi huang ben ji 》:“cai shang gu di wei hao ,hao yue ‘huang di ’。”⑤jing shen ;shen se 。li bai 《bai ma pian 》:“jiu hou jing feng cai ,san bei long bao dao 。”⑥tong “cai ”。cai se 。li si 《jian zhu ke shu 》:“xi shu dan qing bu wei cai 。”⑦cai se de chou duan 。chao cuo 《lun gui su shu 》:“(shang gu )yi bi wen cai ,shi bi liang rou 。”⑧zhi mei li de ci zao 。《wen xin diao long ·qing cai 》:“shi yi lian ci jie cai ,jiang yu ming jing 。”⑨bo ju de hua se ;cai tou 。li zhao 《tang guo shi bu 》juan xia :“zhi cai zhi tou you er ,ji fa sheng yu wo shuo ,bian yu shuang liu 。”(wo shuo 、shuang liu :gu dai bo hu 。)yin zhi du zhu 。⑩xing yun ;yun qi 。hu fei 《shua guan tu 》shi :“zong you huang jin mo hao cai ,ye nan ping bai dao gong qing 。”(11)jiao hao sheng 。《shui hu chuan 》di shi hui :“an pai de hao cai shu ,diao he de hao zhi shui ,lai chi de ren dou he cai 。”(12)li hui 。hou zuo “cai ”。dao yuan 《jing de chuan deng lu 》juan qi :“qing shan fu hai yan ran jing ,de dong an mian qi cai yi 。”(13)mu ming 。ji li ,tong chen zha shu 。《shi ji ·li si lie chuan 》:“yao zhi you tian xia ye ,tang gao san che ,cai chuan bu zhuo 。”(tang :wu ji 。) (er )cài cai de ,gu dai qing da fu de feng de 。《li ji ·li yun 》:“da fu you cai yi chu ji zi sun 。”

    shi :

    ①chong shi ;chong man 。《meng zi ·liang hui wang xia 》:“jun zhi cang lin shi ,fu ku chong 。”②guo shi ;chong zi 。《han fei zi ·wu du 》:“cao mu zhi shi zu shi ye 。”③zhen shi ;zhen cheng 。《lun heng ·wen kong 》:“shi zhi ru sheng bu neng shi dao shi fei ye 。”④fu ci 。de que ;que shi 。《zuo chuan ·xiang gong san shi yi nian 》:“xiao ren shi bu cai 。”⑤yong yu gou zhong jia jiang yu qi de yu qi ci 。《zuo chuan ·xi gong wu nian 》:“gui shen fei ren shi qin ,wei de shi yi 。”

    ku :

    (yi )①ku cai 。《shi jing ·tang feng ·cai ling 》:“cai ku cai ku ,shou yang zhi xia 。”(shou yang :shan ming 。)②ku wei 。yu “gan ”、“tian ”xiang dui 。《guo yu ·jin yu yi 》:“yan zhi da gan ,ji zhong bi ku 。”(da :tai 。)③xin ku ;lao ku 。《shi ji ·xiang yu ben ji 》:“lao ku er gong gao ru ci ,wei you feng hou zhi shang 。”yi ming 《yi ming 》:“sang can ku ,nv gong nan 。”④tong ku 。du fu 《dan hao li 》:“fu ti yi he ku 。”⑤ku yu 。yi ming 《kang kai ge 》:“tan li chang ku fu ,lian li chang ku pin 。”⑥ke ku ;qin xue 。bai ju yi 《yu yuan jiu shu 》:“gai yi ku xue li wen suo zhi 。”(gai :da gai 。)⑦shen ;hen 。cao cao 《duan ge hang 》:“pi ru chao lou ,qu ri ku duo 。” (er )gǔ tong “gu ”。cu lie 。《guan zi ·xiao kuang 》:“bian ji gong ku 。”(gong :jian gu 。)

    xin :

    ①la wei 。《xun zi ·zheng ming 》:“gan ku xian dan suan ji wei yi kou yi 。”②lao ku ;xin ku 。li bai 《chen qing zeng you ren 》:“zi gu duo jian xin 。”③bei shang 。《gong lou meng 》di yi hui :“man zhi huang tang yan ,yi ba xin suan lei 。”④tian gan di ba wei 。《zuo chuan ·yin gong yuan nian 》:“wu yue xin chou ,da shu chu ben gong 。”