• 繁体
  • 简体
  • 拼音

  • 義士皆痛憤,紀綱亂相逾。

    “義士皆痛憤,紀綱亂相逾。”詩句出處:《草堂》;是唐朝詩人杜甫的作品。

    昔我去草堂,蠻夷塞成都。今我歸草堂,成都適無虞。
    請陳初亂時,反復乃須臾。大將赴朝廷,群小起異圖。
    中宵斬白馬,盟歃氣已粗。西取邛南兵,北斷劍閣隅。
    佈衣數十人,亦擁專城居。其勢不兩大,始聞蕃漢殊。
    西卒卻倒戈,賊臣互相誅。焉知肘腋禍,自及梟獍徒。
    義士皆痛憤,紀綱亂相逾。一國實三公,萬人欲為魚。
    唱和作威福,孰肯辨無辜。眼前列杻械,背後吹笙竽。
    談笑行殺戮,濺血滿長衢。到今用鉞地,風雨聞號呼。
    鬼妾與鬼馬,色悲充爾娛。國傢法令在,此又足驚籲。
    賤子且奔走,三年望東吳。弧矢暗江海,難為遊五湖。
    不忍竟舍此,復來薙榛蕪。入門四松在,步屟萬竹疏。
    舊犬喜我歸,低徊入衣裾。鄰舍喜我歸,酤酒攜胡蘆。
    大官喜我來,遣騎問所須。城郭喜我來,賓客隘村墟。
    天下尚未寧,健兒勝腐儒。飄搖風塵際,何地置老夫。
    於時見疣贅,骨髓幸未枯。飲啄愧殘生,食薇不敢馀。

    【註釋】:

    義:

    (一)①合宜;合理。《論語·公冶長》:“其養民也惠,其使民也義。”(使:役使。)也指合宜的道德、行為或道理。《左傳·隱公元年》:“多行不義,必自斃。”②正義;道義。《孟子·盡心下》:“春秋無義戰。”③指卓異過人的品行與節操。《史記·信陵君列傳》:“以公子之高義,為能急人之困。”(急:急於援助。)④名分。《商君書·君臣》:“古者未有君臣上下之時,民亂而不治,是以聖人列貴賤,制爵秩,立名號,以別君臣上下之義也。”(秩:等級;次序。)⑤交情;情分。《古今小說·蔣興哥重會珍珠衫》:“兩下恩深義重,各不相舍。”⑥意義;含義。《晉書·王隱傳》:“文體混漫,義不可解。”⑦公益的;為公益事業而舉辦的。幹寶《搜神記》卷十一:“(周)暢收葬洛陽城旁客死駭骨萬餘,為立義塚(zhǒng)。”(客:寄居他鄉。塚:墳墓。)⑧因領養或拜認而結成的親屬關系。楊衒之《洛陽伽藍記·景興尼寺》:“汝南王聞而異之,拜為義父。”⑨假的;人造的。《新唐書·五行志一》:“義髻(jì)拋河裡。”(髻:發髻。)⑩通“議”。議論。《戰國策·東周策》:“秦王不聽群臣父兄之義而攻宜陽。”《呂氏春秋· 上農》:“民農則重,重則少私義,少私義則公法立。”(11)通“俄é”。邪曲。《左傳·文公十八年》:“掩義隱賊。” (二)yí ①儀容;狀貌。《漢書·高帝紀下》:“遣詣相國府,署行、義、年。”②禮儀;儀制。《左傳·莊公二十三年》:“朝以正班爵之義。”

    士:

    ①從事某種活動的男子。《周易·歸妹》:“女承筐,無實;士刲(kuī)羊,無血。”(刲:割。)②特指未婚的青年男子。《詩經·衛風·氓》:“於嗟女兮,無與士耽。”③古代介於卿大夫和庶民之間的階層,貴族的最下一等。《禮記·王制》:“諸侯之上大夫卿、下大夫、上士、中士、下士,凡五等。”④智者;賢者。後泛指讀書人,知識階層。《荀子·勸學》:“故君子居必擇鄉,遊必就士。”《漢書·食貨志上》:“士農工商,四民有業。學以居位曰士,辟士殖谷曰農,作巧成器曰工,通財鬻(yù)貨曰商。”(鬻:賣。)⑤古代的法官;獄官。《孟子·告子下》:“管夷吾舉於士,孫叔敖舉於海。”(管夷吾:管仲。孫叔敖:春秋時楚令尹。海:指隱居海濱。)⑥對人的美稱。古樂府《木蘭詩》:“將軍百戰死,壯士十年歸。”⑦古軍制,在車上者稱士,也稱“甲士”。與“步卒”相對。屈原《九歌·國殤》:“矢交墜兮士爭先。”⑧通“事”。職事;從事。《詩經·豳風·東山》:“制彼裳衣,勿士行枚。”⑨通“仕”。做官。《論衡·刺孟》:“有士於此,而子悅之。”⑩通“恃”。依靠;憑借。銀雀山漢墓竹簡《孫臏兵法·見威王》:“孫子見威王,曰:‘夫兵者,非士恒勢也。’”

    皆:

    ①都;全。《論語·季氏》:“吾二臣者,皆不欲也。”《孟子·梁惠王上》:“百姓皆以王為愛也。”(愛:吝嗇。)《史記·貨殖列傳》:“故言富者皆稱陶朱公。”溫庭筠《望江南》:“過盡千帆皆不是,斜暉脈脈水悠悠。”②普遍。《詩經·周頌·豐年》:“以洽百禮,降福孔皆。”(洽:合。孔:甚。)③通“偕”。相同;偕同。《呂氏春秋·離謂》:“亡國之主,不自以為惑,故與桀、紂、幽、厲皆也。”(幽、厲:指周幽王、周厲王。)又《上德》:“虛素以公,小民皆之。”(虛素:處虛服素、恬淡質樸的意思。)

    痛:

    ①疼痛。王充《論衡·訂鬼》:“病者困劇,身體痛”。《漢書·灌夫傳》:“蚡疾,一身盡痛,若有擊者。”②悲傷;悲痛。《史記·秦本紀》:“寡人思念先君之意,常痛於心。”③恨;痛恨。《左傳·昭公二十年》:“神怒民痛。”④極;盡情地;徹底地。《管子·七臣七主》:“奸臣痛言人情以驚主。”⑤憐愛。孟郊《古興》:“痛玉不痛身,抱璞求所歸。”

    憤:

    ①鬱結於心;煩悶。司馬遷《報任安書》:“是仆終已不得舒憤懣以曉左右。”②忿怒;憤慨。《漢書·汲黯傳》:“黯憤發,罵曰:‘天下謂刀筆吏不可為公卿,果然。’”

    紀:

    ①絲的頭緒。《墨子·尚同上》:“譬之若絲縷之有紀。”②治理;管理。《左傳·定公六年》:“而議紀其政,以是楚國。”③準則;法度。劉禹錫《天論下》:“用天之利,立人之紀。”④古代記年單位。十二年為一紀。《尚書·畢命》:“既歷三紀,世變風移。”⑤古代以一代為一紀。史岑《出師頌》:“歷紀十二。”⑥舊史書體裁。1.紀傳體史書中記述帝王事跡及有關大事的篇章。《史記》有十二紀,《漢書》有十紀。《文心雕龍》:“紀傳為式,編年輟事。”2. 編年體史書中按朝代編寫的部分。⑦通“記”。記載。王充《論衡·須頌》:“司馬子長紀黃帝以至孝武。”

    紀綱:

    ①法紀與政綱。《書·五子之歌》:“今失厥道,亂其~~。”②泛指仆人。《聊齋志異·長清僧》:“夫人遣~~至,多所饋遺。”③治理、管理。《淮南子·本經》:“~~八極,經緯六合。”

    綱:

    ①提網的總繩。《呂氏春秋·用民》:“一引其綱,萬目皆張。”②事物主要的起決定作用的部分。《文心雕龍·史傳》:“曉其大綱,則眾理可貫。”葛洪《抱樸子·君道》:“操綱領以整毛目,握道術以禦眾才。”③唐宋時成批運送貨物的組織。④法度。《史記·淮陰侯列傳》:“秦之綱絕而維弛。”

    亂:

    ①治理。《尚書·泰誓》:“予有亂臣十人,同心同德。”②混亂;動蕩不安。與“治”相對。《荀子·天論》:“應之以治則吉,應之以亂則兇。”③無秩序;沒條理。《左傳·莊公十年》:“吾視其轍(zhé)亂。”(轍:車轍。)蘇舜欽《暑中閑詠》:“床頭書冊亂紛紛。”④作亂;叛亂。《三國志·吳書·諸葛瑾傳》:“漢末避亂江東。”《安祿山事跡》卷下:“安、史二兇羯(jié),相繼亂於范陽。”(羯:種族名。)⑤擾亂;混淆。《論語· 衛靈公》:“小不忍,則亂大謀。”《史記·秦始皇本紀》:“語皆道古以害今,飾虛言以亂實。”(飾:粉飾。)又危害;禍害。《呂氏春秋·處方》:“故凡亂也者,必始乎近而後及遠。”《漢書·霍光傳》:“當斷不斷,反受其亂。”⑥神志昏亂不清。《漢書·於定國傳》:“定國食酒至數石(dàn),不亂。”(石:十鬥。)《周易·萃》:“其志亂也。”⑦特指心緒不寧。《三國演義》第三十一回:“袁紹回冀州,心煩意亂,不理政事。”⑧橫暴無道。《漢書·高帝紀下》:“大王起於細微,滅亂秦,威動海內。”⑨紛繁。白居易《錢塘湖春行》:“亂花漸欲迷人眼,淺草才能沒馬蹄。”⑩隨便;任意。潘嶽《西征賦》:“渾雞犬而亂放,各識傢而競入。”(渾:雜。)(11)通奸。《史記·匈奴列傳》:“義渠戎王與宣太後亂,有二子。”(12)古指樂曲的末章。《論語·泰伯》:“師摯之始,《關雎(jū)》之亂。”(師摯先演奏樂曲的開篇,末章奏《關雎》之曲。)(13)古代辭賦篇末總結一篇要旨的文辭,稱為亂辭。《楚辭·離騷》:“亂曰:已矣哉! 國無人莫我知兮,又何懷乎故都!”(已矣哉:算瞭吧。莫我知:沒有人理解我。何:何必。懷:留戀。)(14)逆流而渡。《詩經· 大雅·公劉》:“涉渭為亂。”

    相:

    (一)①互相;相互。《左傳·隱公元年》:“不及黃泉,無相見也。”②遞相;一方對另一方有所動作。《呂氏春秋·疑似》:“為高葆禱於璐,置鼓其上,遠近相聞。”③質地;實質。劉峻《辯命論》:“昔之玉質金相,英髦秀達,皆擯斥於當年,韞(yùn)奇才而莫用。”(髦:俊傑。韞:藏。)[相對]相向。元稹《與李十二夜飲》:“寒夜燈前賴酒壺,與君相對興(xìng)猶孤。”(二)xiàng ①察看;仔細看。《詩經·大雅·公劉》:“相其陰陽,觀其流泉。”②占視。迷信者看外形而斷定人與事的吉兇禍福。《荀子·非相》:“相人之形狀顏色,而知其吉兇妖祥。”③相貌;形貌。《荀子·非相》:“形相雖善而心術惡。”④輔佐;扶助。《論語·季氏》:“今由與求也,相夫子。”⑤官名。1. 輔佐君主掌管國事的最高官吏。《史記·魏世傢》:“傢貧則思良妻,國亂則思賢相。”2.漢代另指諸侯國的實際執政者,地位相當於郡太守。《後漢書·張衡傳》:“永和初,出為河間相。”又使為相。《續資治通鑒長編·宋仁宗至和二年》:“帝新相文彥博、富弼,意甚自得。”⑥司儀贊禮者。《淮南子·主術》:“口能言而行人稱辭,足能行而相者先導。”(行人:古時的外交官。)⑦選擇。王實甫《西廂記》第五本第四折:“自古相女配夫,新狀元花生滿路。”

    逾:

    ①越過;超過。《孟子·滕文公下》:“不待父母之命,媒妁之言,鉆穴隙相窺,逾墻相從,則父母國人皆賤之。”《尚書·禹貢》:“逾於洛。”(洛:水名。)②更加。杜甫《絕句二首》之二:“江碧鳥逾白,山青花欲燃。”


  • 义士皆痛愤,纪纲乱相逾。

    “义士皆痛愤,纪纲乱相逾。”诗句出处:《草堂》;是唐朝诗人杜甫的作品。

    昔我去草堂,蛮夷塞成都。今我归草堂,成都适无虞。
    请陈初乱时,反复乃须臾。大将赴朝廷,群小起异图。
    中宵斩白马,盟歃气已粗。西取邛南兵,北断剑阁隅。
    布衣数十人,亦拥专城居。其势不两大,始闻蕃汉殊。
    西卒却倒戈,贼臣互相诛。焉知肘腋祸,自及枭獍徒。
    义士皆痛愤,纪纲乱相逾。一国实三公,万人欲为鱼。
    唱和作威福,孰肯辨无辜。眼前列杻械,背后吹笙竽。
    谈笑行杀戮,溅血满长衢。到今用钺地,风雨闻号呼。
    鬼妾与鬼马,色悲充尔娱。国家法令在,此又足惊吁。
    贱子且奔走,三年望东吴。弧矢暗江海,难为游五湖。
    不忍竟舍此,复来薙榛芜。入门四松在,步屟万竹疏。
    旧犬喜我归,低徊入衣裾。邻舍喜我归,酤酒携胡芦。
    大官喜我来,遣骑问所须。城郭喜我来,宾客隘村墟。
    天下尚未宁,健儿胜腐儒。飘摇风尘际,何地置老夫。
    于时见疣赘,骨髓幸未枯。饮啄愧残生,食薇不敢馀。

    【注释】:

    义:

    (一)①合宜;合理。《论语·公冶长》:“其养民也惠,其使民也义。”(使:役使。)也指合宜的道德、行为或道理。《左传·隐公元年》:“多行不义,必自毙。”②正义;道义。《孟子·尽心下》:“春秋无义战。”③指卓异过人的品行与节操。《史记·信陵君列传》:“以公子之高义,为能急人之困。”(急:急于援助。)④名分。《商君书·君臣》:“古者未有君臣上下之时,民乱而不治,是以圣人列贵贱,制爵秩,立名号,以别君臣上下之义也。”(秩:等级;次序。)⑤交情;情分。《古今小说·蒋兴哥重会珍珠衫》:“两下恩深义重,各不相舍。”⑥意义;含义。《晋书·王隐传》:“文体混漫,义不可解。”⑦公益的;为公益事业而举办的。干宝《搜神记》卷十一:“(周)畅收葬洛阳城旁客死骇骨万余,为立义冢(zhǒng)。”(客:寄居他乡。冢:坟墓。)⑧因领养或拜认而结成的亲属关系。杨衒之《洛阳伽蓝记·景兴尼寺》:“汝南王闻而异之,拜为义父。”⑨假的;人造的。《新唐书·五行志一》:“义髻(jì)抛河里。”(髻:发髻。)⑩通“议”。议论。《战国策·东周策》:“秦王不听群臣父兄之义而攻宜阳。”《吕氏春秋· 上农》:“民农则重,重则少私义,少私义则公法立。”(11)通“俄é”。邪曲。《左传·文公十八年》:“掩义隐贼。” (二)yí ①仪容;状貌。《汉书·高帝纪下》:“遣诣相国府,署行、义、年。”②礼仪;仪制。《左传·庄公二十三年》:“朝以正班爵之义。”

    士:

    ①从事某种活动的男子。《周易·归妹》:“女承筐,无实;士刲(kuī)羊,无血。”(刲:割。)②特指未婚的青年男子。《诗经·卫风·氓》:“于嗟女兮,无与士耽。”③古代介于卿大夫和庶民之间的阶层,贵族的最下一等。《礼记·王制》:“诸侯之上大夫卿、下大夫、上士、中士、下士,凡五等。”④智者;贤者。后泛指读书人,知识阶层。《荀子·劝学》:“故君子居必择乡,游必就士。”《汉书·食货志上》:“士农工商,四民有业。学以居位曰士,辟士殖谷曰农,作巧成器曰工,通财鬻(yù)货曰商。”(鬻:卖。)⑤古代的法官;狱官。《孟子·告子下》:“管夷吾举于士,孙叔敖举于海。”(管夷吾:管仲。孙叔敖:春秋时楚令尹。海:指隐居海滨。)⑥对人的美称。古乐府《木兰诗》:“将军百战死,壮士十年归。”⑦古军制,在车上者称士,也称“甲士”。与“步卒”相对。屈原《九歌·国殇》:“矢交坠兮士争先。”⑧通“事”。职事;从事。《诗经·豳风·东山》:“制彼裳衣,勿士行枚。”⑨通“仕”。做官。《论衡·刺孟》:“有士于此,而子悦之。”⑩通“恃”。依靠;凭借。银雀山汉墓竹简《孙膑兵法·见威王》:“孙子见威王,曰:‘夫兵者,非士恒势也。’”

    皆:

    ①都;全。《论语·季氏》:“吾二臣者,皆不欲也。”《孟子·梁惠王上》:“百姓皆以王为爱也。”(爱:吝啬。)《史记·货殖列传》:“故言富者皆称陶朱公。”温庭筠《望江南》:“过尽千帆皆不是,斜晖脉脉水悠悠。”②普遍。《诗经·周颂·丰年》:“以洽百礼,降福孔皆。”(洽:合。孔:甚。)③通“偕”。相同;偕同。《吕氏春秋·离谓》:“亡国之主,不自以为惑,故与桀、纣、幽、厉皆也。”(幽、厉:指周幽王、周厉王。)又《上德》:“虚素以公,小民皆之。”(虚素:处虚服素、恬淡质朴的意思。)

    痛:

    ①疼痛。王充《论衡·订鬼》:“病者困剧,身体痛”。《汉书·灌夫传》:“蚡疾,一身尽痛,若有击者。”②悲伤;悲痛。《史记·秦本纪》:“寡人思念先君之意,常痛于心。”③恨;痛恨。《左传·昭公二十年》:“神怒民痛。”④极;尽情地;彻底地。《管子·七臣七主》:“奸臣痛言人情以惊主。”⑤怜爱。孟郊《古兴》:“痛玉不痛身,抱璞求所归。”

    愤:

    ①郁结于心;烦闷。司马迁《报任安书》:“是仆终已不得舒愤懑以晓左右。”②忿怒;愤慨。《汉书·汲黯传》:“黯愤发,骂曰:‘天下谓刀笔吏不可为公卿,果然。’”

    纪:

    ①丝的头绪。《墨子·尚同上》:“譬之若丝缕之有纪。”②治理;管理。《左传·定公六年》:“而议纪其政,以是楚国。”③准则;法度。刘禹锡《天论下》:“用天之利,立人之纪。”④古代记年单位。十二年为一纪。《尚书·毕命》:“既历三纪,世变风移。”⑤古代以一代为一纪。史岑《出师颂》:“历纪十二。”⑥旧史书体裁。1.纪传体史书中记述帝王事迹及有关大事的篇章。《史记》有十二纪,《汉书》有十纪。《文心雕龙》:“纪传为式,编年辍事。”2. 编年体史书中按朝代编写的部分。⑦通“记”。记载。王充《论衡·须颂》:“司马子长纪黄帝以至孝武。”

    纪纲:

    ①法纪与政纲。《书·五子之歌》:“今失厥道,乱其~~。”②泛指仆人。《聊斋志异·长清僧》:“夫人遣~~至,多所馈遗。”③治理、管理。《淮南子·本经》:“~~八极,经纬六合。”

    纲:

    ①提网的总绳。《吕氏春秋·用民》:“一引其纲,万目皆张。”②事物主要的起决定作用的部分。《文心雕龙·史传》:“晓其大纲,则众理可贯。”葛洪《抱朴子·君道》:“操纲领以整毛目,握道术以御众才。”③唐宋时成批运送货物的组织。④法度。《史记·淮阴侯列传》:“秦之纲绝而维弛。”

    乱:

    ①治理。《尚书·泰誓》:“予有乱臣十人,同心同德。”②混乱;动荡不安。与“治”相对。《荀子·天论》:“应之以治则吉,应之以乱则凶。”③无秩序;没条理。《左传·庄公十年》:“吾视其辙(zhé)乱。”(辙:车辙。)苏舜钦《暑中闲咏》:“床头书册乱纷纷。”④作乱;叛乱。《三国志·吴书·诸葛瑾传》:“汉末避乱江东。”《安禄山事迹》卷下:“安、史二凶羯(jié),相继乱于范阳。”(羯:种族名。)⑤扰乱;混淆。《论语· 卫灵公》:“小不忍,则乱大谋。”《史记·秦始皇本纪》:“语皆道古以害今,饰虚言以乱实。”(饰:粉饰。)又危害;祸害。《吕氏春秋·处方》:“故凡乱也者,必始乎近而后及远。”《汉书·霍光传》:“当断不断,反受其乱。”⑥神志昏乱不清。《汉书·于定国传》:“定国食酒至数石(dàn),不乱。”(石:十斗。)《周易·萃》:“其志乱也。”⑦特指心绪不宁。《三国演义》第三十一回:“袁绍回冀州,心烦意乱,不理政事。”⑧横暴无道。《汉书·高帝纪下》:“大王起于细微,灭乱秦,威动海内。”⑨纷繁。白居易《钱塘湖春行》:“乱花渐欲迷人眼,浅草才能没马蹄。”⑩随便;任意。潘岳《西征赋》:“浑鸡犬而乱放,各识家而竞入。”(浑:杂。)(11)通奸。《史记·匈奴列传》:“义渠戎王与宣太后乱,有二子。”(12)古指乐曲的末章。《论语·泰伯》:“师挚之始,《关雎(jū)》之乱。”(师挚先演奏乐曲的开篇,末章奏《关雎》之曲。)(13)古代辞赋篇末总结一篇要旨的文辞,称为乱辞。《楚辞·离骚》:“乱曰:已矣哉! 国无人莫我知兮,又何怀乎故都!”(已矣哉:算了吧。莫我知:没有人理解我。何:何必。怀:留恋。)(14)逆流而渡。《诗经· 大雅·公刘》:“涉渭为乱。”

    相:

    (一)①互相;相互。《左传·隐公元年》:“不及黄泉,无相见也。”②递相;一方对另一方有所动作。《吕氏春秋·疑似》:“为高葆祷于璐,置鼓其上,远近相闻。”③质地;实质。刘峻《辩命论》:“昔之玉质金相,英髦秀达,皆摈斥于当年,韫(yùn)奇才而莫用。”(髦:俊杰。韫:藏。)[相对]相向。元稹《与李十二夜饮》:“寒夜灯前赖酒壶,与君相对兴(xìng)犹孤。”(二)xiàng ①察看;仔细看。《诗经·大雅·公刘》:“相其阴阳,观其流泉。”②占视。迷信者看外形而断定人与事的吉凶祸福。《荀子·非相》:“相人之形状颜色,而知其吉凶妖祥。”③相貌;形貌。《荀子·非相》:“形相虽善而心术恶。”④辅佐;扶助。《论语·季氏》:“今由与求也,相夫子。”⑤官名。1. 辅佐君主掌管国事的最高官吏。《史记·魏世家》:“家贫则思良妻,国乱则思贤相。”2.汉代另指诸侯国的实际执政者,地位相当于郡太守。《后汉书·张衡传》:“永和初,出为河间相。”又使为相。《续资治通鉴长编·宋仁宗至和二年》:“帝新相文彦博、富弼,意甚自得。”⑥司仪赞礼者。《淮南子·主术》:“口能言而行人称辞,足能行而相者先导。”(行人:古时的外交官。)⑦选择。王实甫《西厢记》第五本第四折:“自古相女配夫,新状元花生满路。”

    逾:

    ①越过;超过。《孟子·滕文公下》:“不待父母之命,媒妁之言,钻穴隙相窥,逾墙相从,则父母国人皆贱之。”《尚书·禹贡》:“逾于洛。”(洛:水名。)②更加。杜甫《绝句二首》之二:“江碧鸟逾白,山青花欲燃。”


  • yi shi jie tong fen ,ji gang luan xiang yu 。

    “yi shi jie tong fen ,ji gang luan xiang yu 。”shi gou chu chu :《cao tang 》;shi tang chao shi ren du fu de zuo pin 。

    xi wo qu cao tang ,man yi sai cheng dou 。jin wo gui cao tang ,cheng dou kuo mo yu 。
    qing chen chu luan shi ,fan fu nai xu yu 。da jiang fu chao ting ,qun xiao qi yi tu 。
    zhong xiao zhan bai ma ,meng sha qi yi cu 。xi qu qiong na bing ,bei duan jian ge yu 。
    bu yi shu shi ren ,yi yong zhuan cheng ju 。ji shi bu liang da ,shi wen fan han shu 。
    xi cu que dao ge ,zei chen hu xiang zhu 。yan zhi zhou ye huo ,zi ji xiao jing tu 。
    yi shi jie tong fen ,ji gang luan xiang yu 。yi guo shi san gong ,mo ren yu wei yu 。
    chang he zuo wei fu ,shu ken bian mo gu 。yan qian lie chou xie ,bei hou chui sheng yu 。
    tan xiao hang sha lu ,jian xie man chang qu 。dao jin yong yue de ,feng yu wen hao hu 。
    gui qie yu gui ma ,se bei chong er yu 。guo jia fa ling zai ,ci you zu jing xu 。
    jian zi ju ben zou ,san nian wang dong wu 。hu shi an jiang hai ,nan wei you wu hu 。
    bu ren jing she ci ,fu lai ti zhen wu 。ru men si song zai ,bu ti mo zhu shu 。
    jiu quan xi wo gui ,di huai ru yi ju 。lin she xi wo gui ,gu jiu xie hu lu 。
    da guan xi wo lai ,qian ji wen suo xu 。cheng guo xi wo lai ,bin ke ai cun xu 。
    tian xia shang wei ning ,jian er sheng fu ru 。piao yao feng chen ji ,he de zhi lao fu 。
    yu shi jian you zhui ,gu sui xing wei ku 。yin zhuo kui can sheng ,shi wei bu gan yu 。

    【zhu shi 】:

    yi :

    (yi )①ge yi ;ge li 。《lun yu ·gong ye chang 》:“ji yang min ye hui ,ji shi min ye yi 。”(shi :yi shi 。)ye zhi ge yi de dao de 、hang wei huo dao li 。《zuo chuan ·yin gong yuan nian 》:“duo hang bu yi ,bi zi bi 。”②zheng yi ;dao yi 。《meng zi ·jin xin xia 》:“chun qiu mo yi zhan 。”③zhi zhuo yi guo ren de pin hang yu jie cao 。《shi ji ·xin ling jun lie chuan 》:“yi gong zi zhi gao yi ,wei neng ji ren zhi kun 。”(ji :ji yu yuan zhu 。)④ming fen 。《shang jun shu ·jun chen 》:“gu zhe wei you jun chen shang xia zhi shi ,min luan er bu zhi ,shi yi sheng ren lie gui jian ,zhi jue zhi ,li ming hao ,yi bie jun chen shang xia zhi yi ye 。”(zhi :deng ji ;ci xu 。)⑤jiao qing ;qing fen 。《gu jin xiao shui ·jiang xing ge chong hui zhen zhu shan 》:“liang xia en shen yi chong ,ge bu xiang she 。”⑥yi yi ;han yi 。《jin shu ·wang yin chuan 》:“wen ti hun man ,yi bu ke jie 。”⑦gong yi de ;wei gong yi shi ye er ju ban de 。gan bao 《sou shen ji 》juan shi yi :“(zhou )chang shou zang luo yang cheng pang ke si hai gu mo yu ,wei li yi zhong (zhǒng)。”(ke :ji ju ta xiang 。zhong :fen mu 。)⑧yin ling yang huo bai ren er jie cheng de qin shu guan ji 。yang xuan zhi 《luo yang ga lan ji ·jing xing ni si 》:“ru na wang wen er yi zhi ,bai wei yi fu 。”⑨jia de ;ren zao de 。《xin tang shu ·wu hang zhi yi 》:“yi ji (jì)pao he li 。”(ji :fa ji 。)⑩tong “yi ”。yi lun 。《zhan guo ce ·dong zhou ce 》:“qin wang bu ting qun chen fu xiong zhi yi er gong yi yang 。”《lv shi chun qiu · shang nong 》:“min nong ze chong ,chong ze shao si yi ,shao si yi ze gong fa li 。”(11)tong “e é”。xie qu 。《zuo chuan ·wen gong shi ba nian 》:“yan yi yin zei 。” (er )yí ①yi rong ;zhuang mao 。《han shu ·gao di ji xia 》:“qian yi xiang guo fu ,shu hang 、yi 、nian 。”②li yi ;yi zhi 。《zuo chuan ·zhuang gong er shi san nian 》:“chao yi zheng ban jue zhi yi 。”

    shi :

    ①cong shi mou chong huo dong de nan zi 。《zhou yi ·gui mei 》:“nv cheng kuang ,mo shi ;shi kui (kuī)yang ,mo xie 。”(kui :ge 。)②te zhi wei hun de qing nian nan zi 。《shi jing ·wei feng ·mang 》:“yu jie nv xi ,mo yu shi dan 。”③gu dai jie yu qing da fu he shu min zhi jian de jie ceng ,gui zu de zui xia yi deng 。《li ji ·wang zhi 》:“zhu hou zhi shang da fu qing 、xia da fu 、shang shi 、zhong shi 、xia shi ,fan wu deng 。”④zhi zhe ;xian zhe 。hou fan zhi dou shu ren ,zhi shi jie ceng 。《xun zi ·quan xue 》:“gu jun zi ju bi ze xiang ,you bi jiu shi 。”《han shu ·shi huo zhi shang 》:“shi nong gong shang ,si min you ye 。xue yi ju wei yue shi ,bi shi shi gu yue nong ,zuo qiao cheng qi yue gong ,tong cai yu (yù)huo yue shang 。”(yu :mai 。)⑤gu dai de fa guan ;yu guan 。《meng zi ·gao zi xia 》:“guan yi wu ju yu shi ,sun shu ao ju yu hai 。”(guan yi wu :guan zhong 。sun shu ao :chun qiu shi chu ling yin 。hai :zhi yin ju hai bin 。)⑥dui ren de mei chen 。gu le fu 《mu lan shi 》:“jiang jun bai zhan si ,zhuang shi shi nian gui 。”⑦gu jun zhi ,zai che shang zhe chen shi ,ye chen “jia shi ”。yu “bu cu ”xiang dui 。qu yuan 《jiu ge ·guo shang 》:“shi jiao zhui xi shi zheng xian 。”⑧tong “shi ”。zhi shi ;cong shi 。《shi jing ·bin feng ·dong shan 》:“zhi bi chang yi ,wu shi hang mei 。”⑨tong “shi ”。zuo guan 。《lun heng ·ci meng 》:“you shi yu ci ,er zi yue zhi 。”⑩tong “shi ”。yi kao ;ping jie 。yin qiao shan han mu zhu jian 《sun bin bing fa ·jian wei wang 》:“sun zi jian wei wang ,yue :‘fu bing zhe ,fei shi heng shi ye 。’”

    jie :

    ①dou ;quan 。《lun yu ·ji shi 》:“wu er chen zhe ,jie bu yu ye 。”《meng zi ·liang hui wang shang 》:“bai xing jie yi wang wei ai ye 。”(ai :lin se 。)《shi ji ·huo shi lie chuan 》:“gu yan fu zhe jie chen tao zhu gong 。”wen ting jun 《wang jiang na 》:“guo jin qian fan jie bu shi ,xie hui mai mai shui you you 。”②pu bian 。《shi jing ·zhou song ·feng nian 》:“yi qia bai li ,jiang fu kong jie 。”(qia :ge 。kong :shen 。)③tong “xie ”。xiang tong ;xie tong 。《lv shi chun qiu ·li wei 》:“wang guo zhi zhu ,bu zi yi wei huo ,gu yu jie 、zhou 、you 、li jie ye 。”(you 、li :zhi zhou you wang 、zhou li wang 。)you 《shang de 》:“xu su yi gong ,xiao min jie zhi 。”(xu su :chu xu fu su 、tian dan zhi piao de yi sai 。)

    tong :

    ①teng tong 。wang chong 《lun heng ·ding gui 》:“bing zhe kun ju ,shen ti tong ”。《han shu ·guan fu chuan 》:“fen ji ,yi shen jin tong ,re you ji zhe 。”②bei shang ;bei tong 。《shi ji ·qin ben ji 》:“gua ren sai nian xian jun zhi yi ,chang tong yu xin 。”③hen ;tong hen 。《zuo chuan ·zhao gong er shi nian 》:“shen nu min tong 。”④ji ;jin qing de ;che de de 。《guan zi ·qi chen qi zhu 》:“jian chen tong yan ren qing yi jing zhu 。”⑤lian ai 。meng jiao 《gu xing 》:“tong yu bu tong shen ,bao pu qiu suo gui 。”

    fen :

    ①yu jie yu xin ;fan men 。si ma qian 《bao ren an shu 》:“shi pu zhong yi bu de shu fen men yi xiao zuo you 。”②fen nu ;fen kai 。《han shu ·ji an chuan 》:“an fen fa ,ma yue :‘tian xia wei dao bi li bu ke wei gong qing ,guo ran 。’”

    ji :

    ①si de tou xu 。《mo zi ·shang tong shang 》:“pi zhi re si lv zhi you ji 。”②zhi li ;guan li 。《zuo chuan ·ding gong liu nian 》:“er yi ji ji zheng ,yi shi chu guo 。”③zhun ze ;fa du 。liu yu xi 《tian lun xia 》:“yong tian zhi li ,li ren zhi ji 。”④gu dai ji nian chan wei 。shi er nian wei yi ji 。《shang shu ·bi ming 》:“ji li san ji ,shi bian feng yi 。”⑤gu dai yi yi dai wei yi ji 。shi cen 《chu shi song 》:“li ji shi er 。”⑥jiu shi shu ti cai 。1.ji chuan ti shi shu zhong ji shu di wang shi ji ji you guan da shi de pian zhang 。《shi ji 》you shi er ji ,《han shu 》you shi ji 。《wen xin diao long 》:“ji chuan wei shi ,bian nian chuo shi 。”2. bian nian ti shi shu zhong an chao dai bian xie de bu fen 。⑦tong “ji ”。ji zai 。wang chong 《lun heng ·xu song 》:“si ma zi chang ji huang di yi zhi xiao wu 。”

    ji gang :

    ①fa ji yu zheng gang 。《shu ·wu zi zhi ge 》:“jin shi jue dao ,luan ji ~~。”②fan zhi pu ren 。《liao zhai zhi yi ·chang qing seng 》:“fu ren qian ~~zhi ,duo suo kui wei 。”③zhi li 、guan li 。《huai na zi ·ben jing 》:“~~ba ji ,jing wei liu ge 。”

    gang :

    ①di wang de zong sheng 。《lv shi chun qiu ·yong min 》:“yi yin ji gang ,mo mu jie zhang 。”②shi wu zhu yao de qi jue ding zuo yong de bu fen 。《wen xin diao long ·shi chuan 》:“xiao ji da gang ,ze zhong li ke guan 。”ge hong 《bao piao zi ·jun dao 》:“cao gang ling yi zheng mao mu ,wo dao shu yi yu zhong cai 。”③tang song shi cheng pi yun song huo wu de zu zhi 。④fa du 。《shi ji ·huai yin hou lie chuan 》:“qin zhi gang jue er wei chi 。”

    luan :

    ①zhi li 。《shang shu ·tai shi 》:“yu you luan chen shi ren ,tong xin tong de 。”②hun luan ;dong dang bu an 。yu “zhi ”xiang dui 。《xun zi ·tian lun 》:“ying zhi yi zhi ze ji ,ying zhi yi luan ze xiong 。”③mo zhi xu ;mei tiao li 。《zuo chuan ·zhuang gong shi nian 》:“wu shi ji zhe (zhé)luan 。”(zhe :che zhe 。)su shun qin 《shu zhong xian yong 》:“chuang tou shu ce luan fen fen 。”④zuo luan ;pan luan 。《san guo zhi ·wu shu ·zhu ge jin chuan 》:“han mo bi luan jiang dong 。”《an lu shan shi ji 》juan xia :“an 、shi er xiong jie (jié),xiang ji luan yu fan yang 。”(jie :chong zu ming 。)⑤rao luan ;hun xiao 。《lun yu · wei ling gong 》:“xiao bu ren ,ze luan da mou 。”《shi ji ·qin shi huang ben ji 》:“yu jie dao gu yi hai jin ,shi xu yan yi luan shi 。”(shi :fen shi 。)you wei hai ;huo hai 。《lv shi chun qiu ·chu fang 》:“gu fan luan ye zhe ,bi shi hu jin er hou ji yuan 。”《han shu ·huo guang chuan 》:“dang duan bu duan ,fan shou ji luan 。”⑥shen zhi hun luan bu qing 。《han shu ·yu ding guo chuan 》:“ding guo shi jiu zhi shu dan (dàn),bu luan 。”(dan :shi dou 。)《zhou yi ·cui 》:“ji zhi luan ye 。”⑦te zhi xin xu bu ning 。《san guo yan yi 》di san shi yi hui :“yuan shao hui ji zhou ,xin fan yi luan ,bu li zheng shi 。”⑧heng bao mo dao 。《han shu ·gao di ji xia 》:“da wang qi yu xi wei ,mie luan qin ,wei dong hai nei 。”⑨fen fan 。bai ju yi 《qian tang hu chun hang 》:“luan hua jian yu mi ren yan ,jian cao cai neng mei ma ti 。”⑩sui bian ;ren yi 。pan yue 《xi zheng fu 》:“hun ji quan er luan fang ,ge shi jia er jing ru 。”(hun :za 。)(11)tong jian 。《shi ji ·xiong nu lie chuan 》:“yi qu rong wang yu xuan tai hou luan ,you er zi 。”(12)gu zhi le qu de mo zhang 。《lun yu ·tai bai 》:“shi zhi zhi shi ,《guan ju (jū)》zhi luan 。”(shi zhi xian yan zou le qu de kai pian ,mo zhang zou 《guan ju 》zhi qu 。)(13)gu dai ci fu pian mo zong jie yi pian yao zhi de wen ci ,chen wei luan ci 。《chu ci ·li sao 》:“luan yue :yi yi zai ! guo mo ren mo wo zhi xi ,you he huai hu gu dou !”(yi yi zai :suan le ba 。mo wo zhi :mei you ren li jie wo 。he :he bi 。huai :liu lian 。)(14)ni liu er du 。《shi jing · da ya ·gong liu 》:“she wei wei luan 。”

    xiang :

    (yi )①hu xiang ;xiang hu 。《zuo chuan ·yin gong yuan nian 》:“bu ji huang quan ,mo xiang jian ye 。”②di xiang ;yi fang dui ling yi fang you suo dong zuo 。《lv shi chun qiu ·yi shi 》:“wei gao bao dao yu lu ,zhi gu ji shang ,yuan jin xiang wen 。”③zhi de ;shi zhi 。liu jun 《bian ming lun 》:“xi zhi yu zhi jin xiang ,ying mao xiu da ,jie bin chi yu dang nian ,yun (yùn)ji cai er mo yong 。”(mao :jun jie 。yun :cang 。)[xiang dui ]xiang xiang 。yuan zhen 《yu li shi er ye yin 》:“han ye deng qian lai jiu hu ,yu jun xiang dui xing (xìng)you gu 。”(er )xiàng ①cha kan ;zai xi kan 。《shi jing ·da ya ·gong liu 》:“xiang ji yin yang ,guan ji liu quan 。”②zhan shi 。mi xin zhe kan wai xing er duan ding ren yu shi de ji xiong huo fu 。《xun zi ·fei xiang 》:“xiang ren zhi xing zhuang yan se ,er zhi ji ji xiong yao xiang 。”③xiang mao ;xing mao 。《xun zi ·fei xiang 》:“xing xiang sui shan er xin shu e 。”④fu zuo ;fu zhu 。《lun yu ·ji shi 》:“jin you yu qiu ye ,xiang fu zi 。”⑤guan ming 。1. fu zuo jun zhu zhang guan guo shi de zui gao guan li 。《shi ji ·wei shi jia 》:“jia pin ze sai liang qi ,guo luan ze sai xian xiang 。”2.han dai ling zhi zhu hou guo de shi ji zhi zheng zhe ,de wei xiang dang yu jun tai shou 。《hou han shu ·zhang heng chuan 》:“yong he chu ,chu wei he jian xiang 。”you shi wei xiang 。《xu zi zhi tong jian chang bian ·song ren zong zhi he er nian 》:“di xin xiang wen yan bo 、fu bi ,yi shen zi de 。”⑥si yi zan li zhe 。《huai na zi ·zhu shu 》:“kou neng yan er hang ren chen ci ,zu neng hang er xiang zhe xian dao 。”(hang ren :gu shi de wai jiao guan 。)⑦shua ze 。wang shi fu 《xi xiang ji 》di wu ben di si she :“zi gu xiang nv pei fu ,xin zhuang yuan hua sheng man lu 。”

    yu :

    ①yue guo ;chao guo 。《meng zi ·teng wen gong xia 》:“bu dai fu mu zhi ming ,mei shuo zhi yan ,zuan xue xi xiang kui ,yu qiang xiang cong ,ze fu mu guo ren jie jian zhi 。”《shang shu ·yu gong 》:“yu yu luo 。”(luo :shui ming 。)②geng jia 。du fu 《jue gou er shou 》zhi er :“jiang bi diao yu bai ,shan qing hua yu ran 。”