• 繁体
  • 简体
  • 拼音

  • 天機自開闔,人理孰畔援。

    “天機自開闔,人理孰畔援。”詩句出處:《謝公墩》;是宋朝詩人王安石的作品。

    走馬白下門,投鞭謝公墩。
    昔人不可見,故物尚或存。
    問樵樵不知,問牧牧不言。
    摩挲蒼苔石,點檢屐齒痕。
    想此絓長檣,想此倚短轅。
    想此玩雲月,狼籍盤與樽。
    井逕亦已沒,漫然禾黍村。
    摧藏羊曇骨,放浪李白魂。
    亦已同山丘,緬懷蒔蘭蓀。
    小草戲陳跡,甘棠詠遺恩。
    萬事付鬼籙,恥榮何足論。
    天機自開闔,人理孰畔援。
    公色無懼喜,儻知禍福根。
    涕淚對桓伊,暮年無乃昏。

    【註釋】:

    天:

    ①人的頭部。《呂氏春秋·論人》:“適耳目,節嗜欲,釋智謀,去巧故……若此,則無以害其天矣。”(釋:去除。巧故:偽詐。)②天空。王充《論衡·談天》:“察當今天去地甚高,古天與今無異。”《敕勒歌》:“天似穹(qióng)廬,籠蓋四野。”(穹廬:氈帳。)③在額上刺字的刑罰。《周易· 睽》:“其人天且劓。”(劓:割掉鼻子的刑罰。)④天氣;氣候。《呂氏春秋·季春》:“行秋令,則天多沉陰。”⑤自然界。《荀子·天論》:“天行有常,不為堯存,不為桀亡。”⑥自然形成的。《莊子·養生主》:“依乎天理,批大郤,導大窾。”⑦上帝;自然界的主宰。《春秋繁露 ·郊祭》:“天者,百神之大君也。”⑧天命;天意。《左傳·成公十六年》:“國之存亡,天也。”⑨依憑;依靠者。《儀禮· 喪服》:“夫者,妻之天也。”

    天機:

    ①國傢的機宜。《三國志·吳·孫權傳》:“君臨萬國,秉統~~。”②自然的機密。陸遊《醉中草書因戲作此詩》:“稚子問翁新悟處,欲言直恐泄~~。”③靈性,稟賦。《莊子·大宗師》:“其耆欲深者,其~~淺。”

    機:

    ①弓弩上發射箭的機關。《呂氏春秋·察微》:“夫弩機差以米則不發。”②機械;機器。《戰國策·宋衛策》:“公輸般為楚設機,將以攻宋。”(公輸般:即魯班。)《史記·酈生陸賈列傳》:“農夫釋耒,工女下機。”③要點;關鍵。《戰國策·秦策二》:“計者,事之本也;聽者,存亡之機。”(聽:聽取建議。)④重要事務。《貞觀政要·求諫》:“一日萬機,一人聽斷,雖復憂勞,安能盡善?”又重要的。《漢書·霍光傳》:“光自後元秉持萬機。”⑤機會;時機。《三國志·蜀書·諸葛亮傳》:“成敗之機,在於今日。”⑥機靈;靈巧多能的人。《世說新語·言語》:“此子珪璋特達,機警有鋒。”

    自:

    ①自己。《詩經·大雅·文王》:“永言配命,自求多福。”(言:通“焉”。配命:合乎天命。)《老子》:“知人者智,自知者明。”②親自。宋濂《送東陽馬生序》:“每假借於藏書之傢,手自筆錄,計日以還。”《史記·蕭相國世傢》:“高祖自將。”③自然。《史記·李將軍列傳》:“諺曰:‘桃李無言,下自成蹊。’”(蹊:小徑;小路。)④介詞。1.從。《孟子·滕文公上》:“有為神農之言者許行,自楚之滕。”(神農:傳說為古代造耒耜、興農業的帝王。許行:當時的農學傢。)《論語·學而》:“有朋自遠方來。”2. 由於。《史記·屈原賈生列傳》:“屈平之作《離騷》,蓋自怨生也。”《漢書·灌夫傳》:“侯自我得之,自我捐之,無所恨。”⑤連詞。表示假設。可譯為假如。《左傳·成公十六年》:“唯聖人能內外無患,自非聖人,外寧必有內憂。”⑥連詞。表示假設的讓步。可譯為即使。《漢書·高祖紀下》:“高祖不修文學,而性明達,好謀能聽,自監門戍卒,見之如舊。”又《杜周傳》:“自京師不曉,況於遠方?”

    開:

    ①開門。《呂氏春秋·愛類》:“昔上古龍門未開。”《老子》第二十七章:“善閉,無關楗而不可開。”(關楗:門閂。)②打開;張開。孟浩然《過故人莊》:“開軒面場圃,把酒話桑麻。”(軒:窗。)③舒展;開放。岑參《白雪歌送武判官歸京》:“忽如一夜春風來,千樹萬樹梨花開。”引申為舒展。李白《夢遊天姥吟留別》:“安能摧眉折腰事權貴,使我不得開心顏。”④伸展。杜甫《往在》:“京都不再火,涇渭開愁容。”(火:戰火。)崔玨《哭李商隱》:“一生襟抱未曾開。”(襟抱:抱負。)⑤分開;分離。《呂氏春秋·貴信》:“地不剛,則凍閉不開。”阮籍《大人先生歌》:“天地解兮六合開。”(六合:天地四方。)引申為散開。杜甫《梅雨》:“雲霧密難開。”杜甫《雨》:“蛟龍鬥不開。”⑥切;割。⑦開辟;開發。《韓非子·初見秦》:“開地數千裡,此其大功也。”《晉書· 羊祜傳》:“辟土開疆。”又為開通。《漢書·張騫傳》:“騫開外國道。”李白《望天門山》:“天門中斷楚江開。”引申為擴大,擴展。《荀子·富國》:“節其流,開其源。”杜甫《兵車行》:“武皇開邊意未已。”《史記·秦本紀》:“開地千裡。”《徐霞客遊記·滇遊日記十一》:“南逾山脊,為新開道。”⑧開創。《史記·秦本紀》:“為後世開業。”⑨開始。《詩經·周頌· 武》:“允文文王,克開厥後。”(允文:確實有文德。克:能夠。厥:其。)《論衡·書解》:“商鞅相孝公,為秦開帝業。”《後漢書·馮衍傳下》:“開歲發春兮,百卉含英。”⑩發動或操縱。杜甫《登白馬潭》:“水生春纜沒,日出野船開。”魏源《道光洋艘征撫記上》:“關天培開炮應之,擊斷洋船頭鼻,西兵多落海死。”(11)消散。范仲淹《嶽陽樓記》:“若夫淫雨霏霏,連月不開。”

    闔:

    ①門扇;門板。《禮記·月令》:“是月也,耕者少舍,乃修闔扇。”泛指門。《荀子·儒效》:“外闔不閉。”②關門;關閉。歸有光《項脊軒志》:“比去,以手闔門。”(比去:等到離開。)陸遊《月下作》:“徑幽螢闔開,池漲魚噞喁。”③總共;全;即門戶內之全體。《莊子·胠篋》:“闔四境之內,所以立宗廟社稷。”④通“合”。符合。《戰國策·秦策三》:“意者,臣愚而不闔王心耶!”⑤通“盍”。何不。《莊子·天地》:“夫子闔行邪(耶)?”⑥通“蓋”。蓋墻用的草簾。《周禮·夏官·圉師》:“茨墻則剪闔。”

    人理:

    人之倫常。《三國志·蜀·孟光傳》:“上犯天時,下違~~。”

    理:

    ①雕琢;加工玉石。《韓非子·和氏》:“使玉人理其璞而得寶焉。”②治理;整治。《漢書·食貨志》:“理民之道,地著為本。”③整理;修整。古樂府《木蘭詩》:“阿姊聞妹來,當戶理紅妝。”歸子慕《壬寅正月西村築室成》:“農人理耰(yōu)鋤,念此歲供早。”(耰:弄碎土塊平整土地的農具。)④練習;溫習。王維《洛陽女兒行》:“戲罷曾無理曲時,妝成隻是薰香坐。”⑤紋理;條理。劉禹錫《砥石賦》:“圭形石質,蒼色膩理。”⑥規律;道理。《荀子· 解蔽》:“以可以知人之性,求可以知物之理。”《莊子·養生主》:“依乎天理。”⑦古代的法官。《禮記·月令》:“命理瞻傷,察創,視折。”《左傳·昭公十四年》:“叔魚攝理。”⑧申辯,辯白。《抱樸子·譏惑》:“雖見恥笑,餘亦不理也。”⑨順。賈誼《新書·胎教》:“正其本而萬物理。”⑩使者。《左傳·昭公十三年》:“行理之命,無月不至。”

    孰:

    ①熟;煮熟。《楚辭·大招》:“四酎(zhòu)並孰。”(酎:醇酒。)②莊稼、果實成熟。《荀子·富國》:“寒暑和節,而五谷以時孰。”(時:按時。)《漢書·司馬相如傳上》:“於是盧橘夏孰。”(盧:黑色。)③仔細。《荀子·議兵》:“凡慮事欲孰。”④疑問代詞。1.相當於“誰”。《論語·八佾》:“管氏而知禮,孰不知禮?”2. 相當於“哪個”。《論語·公冶長》:“女與回也孰愈?”(女:同“汝”。回:顏回。愈:勝過。)3.指物,什麼。《孟子·告子下》:“禮與食孰重?”4.相當於“何”、“怎麼”。《楚辭·九章·哀郢》:“孰兩東門之可蕪?”(兩:再次。蕪:荒蕪。)[孰與]與……比,哪一個……;哪裡比得上。表示兩相比較,選擇其一。《戰國策·齊策一》:“(鄒忌)謂其妻曰:‘我孰與城北徐公美?’”

    畔:

    ①田界。《左傳·襄公二十五年》:“行無越思,如農之有畔,其過鮮(xiǎn)矣。”(鮮:少。)②界限;疆界。《國語·周語上》:“修其疆畔。”③旁邊;邊側。《史記·屈原賈生列傳》:“屈原至於江濱,被發行吟澤畔。”④通“叛”。1.違背。費唐臣《貶黃州》第一折:“今有翰林學士蘇軾,章句腐儒,驟登清要,志大言浮,離經畔道,論新法而毀時相,托吟詠而謗訕朝廷。”2. 叛變。《孟子·公孫醜下》:“寡助之至,親戚畔之。”

    援:

    ①牽引;攀緣。《左傳·襄公二十三年》:“鞅使驂乘持節,遂超乘,右撫劍,左援帶,命驅之出。”(鞅:范鞅。晉大夫。驂乘:乘車居右者,即陪乘。超乘:跳到別人的車上。)《孟子·離婁上》:“嫂溺,則援之以手乎?”(溺:淹在水中。)②拿;執持。屠隆《曇花記·討賊立功》:“中軍親自援枹(fú)。”(枹:鼓棰。)③引進;推薦。韓愈《縣齋有懷》:“名聲荷(hè)朋友,援引乏姻婭(yà)。”(荷:承受恩惠。婭:有婚姻關系的親戚。)④引用;引證。劉知幾《史通·惑經》:“或援誓以表心。”⑤援助;救助。《三國志·蜀書·諸葛亮傳》:“求援吳會。”


  • 天机自开阖,人理孰畔援。

    “天机自开阖,人理孰畔援。”诗句出处:《谢公墩》;是宋朝诗人王安石的作品。

    走马白下门,投鞭谢公墩。
    昔人不可见,故物尚或存。
    问樵樵不知,问牧牧不言。
    摩挲苍苔石,点检屐齿痕。
    想此絓长樯,想此倚短辕。
    想此玩云月,狼籍盘与樽。
    井迳亦已没,漫然禾黍村。
    摧藏羊昙骨,放浪李白魂。
    亦已同山丘,缅怀莳兰荪。
    小草戏陈迹,甘棠咏遗恩。
    万事付鬼籙,耻荣何足论。
    天机自开阖,人理孰畔援。
    公色无惧喜,傥知祸福根。
    涕泪对桓伊,暮年无乃昏。

    【注释】:

    天:

    ①人的头部。《吕氏春秋·论人》:“适耳目,节嗜欲,释智谋,去巧故……若此,则无以害其天矣。”(释:去除。巧故:伪诈。)②天空。王充《论衡·谈天》:“察当今天去地甚高,古天与今无异。”《敕勒歌》:“天似穹(qióng)庐,笼盖四野。”(穹庐:毡帐。)③在额上刺字的刑罚。《周易· 睽》:“其人天且劓。”(劓:割掉鼻子的刑罚。)④天气;气候。《吕氏春秋·季春》:“行秋令,则天多沉阴。”⑤自然界。《荀子·天论》:“天行有常,不为尧存,不为桀亡。”⑥自然形成的。《庄子·养生主》:“依乎天理,批大郤,导大窾。”⑦上帝;自然界的主宰。《春秋繁露 ·郊祭》:“天者,百神之大君也。”⑧天命;天意。《左传·成公十六年》:“国之存亡,天也。”⑨依凭;依靠者。《仪礼· 丧服》:“夫者,妻之天也。”

    天机:

    ①国家的机宜。《三国志·吴·孙权传》:“君临万国,秉统~~。”②自然的机密。陆游《醉中草书因戏作此诗》:“稚子问翁新悟处,欲言直恐泄~~。”③灵性,禀赋。《庄子·大宗师》:“其耆欲深者,其~~浅。”

    机:

    ①弓弩上发射箭的机关。《吕氏春秋·察微》:“夫弩机差以米则不发。”②机械;机器。《战国策·宋卫策》:“公输般为楚设机,将以攻宋。”(公输般:即鲁班。)《史记·郦生陆贾列传》:“农夫释耒,工女下机。”③要点;关键。《战国策·秦策二》:“计者,事之本也;听者,存亡之机。”(听:听取建议。)④重要事务。《贞观政要·求谏》:“一日万机,一人听断,虽复忧劳,安能尽善?”又重要的。《汉书·霍光传》:“光自后元秉持万机。”⑤机会;时机。《三国志·蜀书·诸葛亮传》:“成败之机,在于今日。”⑥机灵;灵巧多能的人。《世说新语·言语》:“此子珪璋特达,机警有锋。”

    自:

    ①自己。《诗经·大雅·文王》:“永言配命,自求多福。”(言:通“焉”。配命:合乎天命。)《老子》:“知人者智,自知者明。”②亲自。宋濂《送东阳马生序》:“每假借于藏书之家,手自笔录,计日以还。”《史记·萧相国世家》:“高祖自将。”③自然。《史记·李将军列传》:“谚曰:‘桃李无言,下自成蹊。’”(蹊:小径;小路。)④介词。1.从。《孟子·滕文公上》:“有为神农之言者许行,自楚之滕。”(神农:传说为古代造耒耜、兴农业的帝王。许行:当时的农学家。)《论语·学而》:“有朋自远方来。”2. 由于。《史记·屈原贾生列传》:“屈平之作《离骚》,盖自怨生也。”《汉书·灌夫传》:“侯自我得之,自我捐之,无所恨。”⑤连词。表示假设。可译为假如。《左传·成公十六年》:“唯圣人能内外无患,自非圣人,外宁必有内忧。”⑥连词。表示假设的让步。可译为即使。《汉书·高祖纪下》:“高祖不修文学,而性明达,好谋能听,自监门戍卒,见之如旧。”又《杜周传》:“自京师不晓,况于远方?”

    开:

    ①开门。《吕氏春秋·爱类》:“昔上古龙门未开。”《老子》第二十七章:“善闭,无关楗而不可开。”(关楗:门闩。)②打开;张开。孟浩然《过故人庄》:“开轩面场圃,把酒话桑麻。”(轩:窗。)③舒展;开放。岑参《白雪歌送武判官归京》:“忽如一夜春风来,千树万树梨花开。”引申为舒展。李白《梦游天姥吟留别》:“安能摧眉折腰事权贵,使我不得开心颜。”④伸展。杜甫《往在》:“京都不再火,泾渭开愁容。”(火:战火。)崔珏《哭李商隐》:“一生襟抱未曾开。”(襟抱:抱负。)⑤分开;分离。《吕氏春秋·贵信》:“地不刚,则冻闭不开。”阮籍《大人先生歌》:“天地解兮六合开。”(六合:天地四方。)引申为散开。杜甫《梅雨》:“云雾密难开。”杜甫《雨》:“蛟龙斗不开。”⑥切;割。⑦开辟;开发。《韩非子·初见秦》:“开地数千里,此其大功也。”《晋书· 羊祜传》:“辟土开疆。”又为开通。《汉书·张骞传》:“骞开外国道。”李白《望天门山》:“天门中断楚江开。”引申为扩大,扩展。《荀子·富国》:“节其流,开其源。”杜甫《兵车行》:“武皇开边意未已。”《史记·秦本纪》:“开地千里。”《徐霞客游记·滇游日记十一》:“南逾山脊,为新开道。”⑧开创。《史记·秦本纪》:“为后世开业。”⑨开始。《诗经·周颂· 武》:“允文文王,克开厥后。”(允文:确实有文德。克:能够。厥:其。)《论衡·书解》:“商鞅相孝公,为秦开帝业。”《后汉书·冯衍传下》:“开岁发春兮,百卉含英。”⑩发动或操纵。杜甫《登白马潭》:“水生春缆没,日出野船开。”魏源《道光洋艘征抚记上》:“关天培开炮应之,击断洋船头鼻,西兵多落海死。”(11)消散。范仲淹《岳阳楼记》:“若夫淫雨霏霏,连月不开。”

    阖:

    ①门扇;门板。《礼记·月令》:“是月也,耕者少舍,乃修阖扇。”泛指门。《荀子·儒效》:“外阖不闭。”②关门;关闭。归有光《项脊轩志》:“比去,以手阖门。”(比去:等到离开。)陆游《月下作》:“径幽萤阖开,池涨鱼噞喁。”③总共;全;即门户内之全体。《庄子·胠箧》:“阖四境之内,所以立宗庙社稷。”④通“合”。符合。《战国策·秦策三》:“意者,臣愚而不阖王心耶!”⑤通“盍”。何不。《庄子·天地》:“夫子阖行邪(耶)?”⑥通“盖”。盖墙用的草帘。《周礼·夏官·圉师》:“茨墙则剪阖。”

    人理:

    人之伦常。《三国志·蜀·孟光传》:“上犯天时,下违~~。”

    理:

    ①雕琢;加工玉石。《韩非子·和氏》:“使玉人理其璞而得宝焉。”②治理;整治。《汉书·食货志》:“理民之道,地著为本。”③整理;修整。古乐府《木兰诗》:“阿姊闻妹来,当户理红妆。”归子慕《壬寅正月西村筑室成》:“农人理耰(yōu)锄,念此岁供早。”(耰:弄碎土块平整土地的农具。)④练习;温习。王维《洛阳女儿行》:“戏罢曾无理曲时,妆成只是薰香坐。”⑤纹理;条理。刘禹锡《砥石赋》:“圭形石质,苍色腻理。”⑥规律;道理。《荀子· 解蔽》:“以可以知人之性,求可以知物之理。”《庄子·养生主》:“依乎天理。”⑦古代的法官。《礼记·月令》:“命理瞻伤,察创,视折。”《左传·昭公十四年》:“叔鱼摄理。”⑧申辩,辩白。《抱朴子·讥惑》:“虽见耻笑,余亦不理也。”⑨顺。贾谊《新书·胎教》:“正其本而万物理。”⑩使者。《左传·昭公十三年》:“行理之命,无月不至。”

    孰:

    ①熟;煮熟。《楚辞·大招》:“四酎(zhòu)并孰。”(酎:醇酒。)②庄稼、果实成熟。《荀子·富国》:“寒暑和节,而五谷以时孰。”(时:按时。)《汉书·司马相如传上》:“于是卢橘夏孰。”(卢:黑色。)③仔细。《荀子·议兵》:“凡虑事欲孰。”④疑问代词。1.相当于“谁”。《论语·八佾》:“管氏而知礼,孰不知礼?”2. 相当于“哪个”。《论语·公冶长》:“女与回也孰愈?”(女:同“汝”。回:颜回。愈:胜过。)3.指物,什么。《孟子·告子下》:“礼与食孰重?”4.相当于“何”、“怎么”。《楚辞·九章·哀郢》:“孰两东门之可芜?”(两:再次。芜:荒芜。)[孰与]与……比,哪一个……;哪里比得上。表示两相比较,选择其一。《战国策·齐策一》:“(邹忌)谓其妻曰:‘我孰与城北徐公美?’”

    畔:

    ①田界。《左传·襄公二十五年》:“行无越思,如农之有畔,其过鲜(xiǎn)矣。”(鲜:少。)②界限;疆界。《国语·周语上》:“修其疆畔。”③旁边;边侧。《史记·屈原贾生列传》:“屈原至于江滨,被发行吟泽畔。”④通“叛”。1.违背。费唐臣《贬黄州》第一折:“今有翰林学士苏轼,章句腐儒,骤登清要,志大言浮,离经畔道,论新法而毁时相,托吟咏而谤讪朝廷。”2. 叛变。《孟子·公孙丑下》:“寡助之至,亲戚畔之。”

    援:

    ①牵引;攀缘。《左传·襄公二十三年》:“鞅使骖乘持节,遂超乘,右抚剑,左援带,命驱之出。”(鞅:范鞅。晋大夫。骖乘:乘车居右者,即陪乘。超乘:跳到别人的车上。)《孟子·离娄上》:“嫂溺,则援之以手乎?”(溺:淹在水中。)②拿;执持。屠隆《昙花记·讨贼立功》:“中军亲自援枹(fú)。”(枹:鼓棰。)③引进;推荐。韩愈《县斋有怀》:“名声荷(hè)朋友,援引乏姻娅(yà)。”(荷:承受恩惠。娅:有婚姻关系的亲戚。)④引用;引证。刘知几《史通·惑经》:“或援誓以表心。”⑤援助;救助。《三国志·蜀书·诸葛亮传》:“求援吴会。”


  • tian ji zi kai he ,ren li shu pan yuan 。

    “tian ji zi kai he ,ren li shu pan yuan 。”shi gou chu chu :《xie gong dun 》;shi song chao shi ren wang an dan de zuo pin 。

    zou ma bai xia men ,tou bian xie gong dun 。
    xi ren bu ke jian ,gu wu shang huo cun 。
    wen qiao qiao bu zhi ,wen mu mu bu yan 。
    ma sa cang tai dan ,dian jian ji chi hen 。
    xiang ci gua chang qiang ,xiang ci yi duan yuan 。
    xiang ci wan yun yue ,lang ji pan yu zun 。
    jing jing yi yi mei ,man ran he shu cun 。
    cui cang yang tan gu ,fang lang li bai hun 。
    yi yi tong shan qiu ,mian huai shi lan sun 。
    xiao cao hu chen ji ,gan tang yong wei en 。
    mo shi fu gui lu ,chi rong he zu lun 。
    tian ji zi kai he ,ren li shu pan yuan 。
    gong se mo ju xi ,tang zhi huo fu gen 。
    ti lei dui huan yi ,mu nian mo nai hun 。

    【zhu shi 】:

    tian :

    ①ren de tou bu 。《lv shi chun qiu ·lun ren 》:“kuo er mu ,jie shi yu ,shi zhi mou ,qu qiao gu ……re ci ,ze mo yi hai ji tian yi 。”(shi :qu chu 。qiao gu :wei zha 。)②tian kong 。wang chong 《lun heng ·tan tian 》:“cha dang jin tian qu de shen gao ,gu tian yu jin mo yi 。”《chi le ge 》:“tian shi qiong (qióng)lu ,long gai si ye 。”(qiong lu :zhan zhang 。)③zai e shang ci zi de xing fa 。《zhou yi · kui 》:“ji ren tian ju yi 。”(yi :ge diao bi zi de xing fa 。)④tian qi ;qi hou 。《lv shi chun qiu ·ji chun 》:“hang qiu ling ,ze tian duo chen yin 。”⑤zi ran jie 。《xun zi ·tian lun 》:“tian hang you chang ,bu wei yao cun ,bu wei jie wang 。”⑥zi ran xing cheng de 。《zhuang zi ·yang sheng zhu 》:“yi hu tian li ,pi da xi ,dao da kuan 。”⑦shang di ;zi ran jie de zhu zai 。《chun qiu fan lou ·jiao ji 》:“tian zhe ,bai shen zhi da jun ye 。”⑧tian ming ;tian yi 。《zuo chuan ·cheng gong shi liu nian 》:“guo zhi cun wang ,tian ye 。”⑨yi ping ;yi kao zhe 。《yi li · sang fu 》:“fu zhe ,qi zhi tian ye 。”

    tian ji :

    ①guo jia de ji yi 。《san guo zhi ·wu ·sun quan chuan 》:“jun lin mo guo ,bing tong ~~。”②zi ran de ji mi 。liu you 《zui zhong cao shu yin hu zuo ci shi 》:“zhi zi wen weng xin wu chu ,yu yan zhi kong xie ~~。”③ling xing ,bing fu 。《zhuang zi ·da zong shi 》:“ji qi yu shen zhe ,ji ~~jian 。”

    ji :

    ①gong nu shang fa she jian de ji guan 。《lv shi chun qiu ·cha wei 》:“fu nu ji cha yi mi ze bu fa 。”②ji xie ;ji qi 。《zhan guo ce ·song wei ce 》:“gong shu ban wei chu she ji ,jiang yi gong song 。”(gong shu ban :ji lu ban 。)《shi ji ·li sheng liu gu lie chuan 》:“nong fu shi lei ,gong nv xia ji 。”③yao dian ;guan jian 。《zhan guo ce ·qin ce er 》:“ji zhe ,shi zhi ben ye ;ting zhe ,cun wang zhi ji 。”(ting :ting qu jian yi 。)④chong yao shi wu 。《zhen guan zheng yao ·qiu jian 》:“yi ri mo ji ,yi ren ting duan ,sui fu you lao ,an neng jin shan ?”you chong yao de 。《han shu ·huo guang chuan 》:“guang zi hou yuan bing chi mo ji 。”⑤ji hui ;shi ji 。《san guo zhi ·shu shu ·zhu ge liang chuan 》:“cheng bai zhi ji ,zai yu jin ri 。”⑥ji ling ;ling qiao duo neng de ren 。《shi shui xin yu ·yan yu 》:“ci zi gui zhang te da ,ji jing you feng 。”

    zi :

    ①zi ji 。《shi jing ·da ya ·wen wang 》:“yong yan pei ming ,zi qiu duo fu 。”(yan :tong “yan ”。pei ming :ge hu tian ming 。)《lao zi 》:“zhi ren zhe zhi ,zi zhi zhe ming 。”②qin zi 。song lian 《song dong yang ma sheng xu 》:“mei jia jie yu cang shu zhi jia ,shou zi bi lu ,ji ri yi hai 。”《shi ji ·xiao xiang guo shi jia 》:“gao zu zi jiang 。”③zi ran 。《shi ji ·li jiang jun lie chuan 》:“yan yue :‘tao li mo yan ,xia zi cheng qi 。’”(qi :xiao jing ;xiao lu 。)④jie ci 。1.cong 。《meng zi ·teng wen gong shang 》:“you wei shen nong zhi yan zhe hu hang ,zi chu zhi teng 。”(shen nong :chuan shui wei gu dai zao lei si 、xing nong ye de di wang 。hu hang :dang shi de nong xue jia 。)《lun yu ·xue er 》:“you peng zi yuan fang lai 。”2. you yu 。《shi ji ·qu yuan gu sheng lie chuan 》:“qu ping zhi zuo 《li sao 》,gai zi yuan sheng ye 。”《han shu ·guan fu chuan 》:“hou zi wo de zhi ,zi wo juan zhi ,mo suo hen 。”⑤lian ci 。biao shi jia she 。ke yi wei jia ru 。《zuo chuan ·cheng gong shi liu nian 》:“wei sheng ren neng nei wai mo huan ,zi fei sheng ren ,wai ning bi you nei you 。”⑥lian ci 。biao shi jia she de rang bu 。ke yi wei ji shi 。《han shu ·gao zu ji xia 》:“gao zu bu xiu wen xue ,er xing ming da ,hao mou neng ting ,zi jian men shu cu ,jian zhi ru jiu 。”you 《du zhou chuan 》:“zi jing shi bu xiao ,kuang yu yuan fang ?”

    kai :

    ①kai men 。《lv shi chun qiu ·ai lei 》:“xi shang gu long men wei kai 。”《lao zi 》di er shi qi zhang :“shan bi ,mo guan jian er bu ke kai 。”(guan jian :men shuan 。)②da kai ;zhang kai 。meng hao ran 《guo gu ren zhuang 》:“kai xuan mian chang pu ,ba jiu hua sang ma 。”(xuan :chuang 。)③shu zhan ;kai fang 。cen can 《bai xue ge song wu pan guan gui jing 》:“hu ru yi ye chun feng lai ,qian shu mo shu li hua kai 。”yin shen wei shu zhan 。li bai 《meng you tian lao yin liu bie 》:“an neng cui mei she yao shi quan gui ,shi wo bu de kai xin yan 。”④shen zhan 。du fu 《wang zai 》:“jing dou bu zai huo ,jing wei kai chou rong 。”(huo :zhan huo 。)cui jue 《ku li shang yin 》:“yi sheng jin bao wei ceng kai 。”(jin bao :bao fu 。)⑤fen kai ;fen li 。《lv shi chun qiu ·gui xin 》:“de bu gang ,ze dong bi bu kai 。”ruan ji 《da ren xian sheng ge 》:“tian de jie xi liu ge kai 。”(liu ge :tian de si fang 。)yin shen wei san kai 。du fu 《mei yu 》:“yun wu mi nan kai 。”du fu 《yu 》:“jiao long dou bu kai 。”⑥qie ;ge 。⑦kai bi ;kai fa 。《han fei zi ·chu jian qin 》:“kai de shu qian li ,ci ji da gong ye 。”《jin shu · yang hu chuan 》:“bi tu kai jiang 。”you wei kai tong 。《han shu ·zhang jian chuan 》:“jian kai wai guo dao 。”li bai 《wang tian men shan 》:“tian men zhong duan chu jiang kai 。”yin shen wei kuo da ,kuo zhan 。《xun zi ·fu guo 》:“jie ji liu ,kai ji yuan 。”du fu 《bing che hang 》:“wu huang kai bian yi wei yi 。”《shi ji ·qin ben ji 》:“kai de qian li 。”《xu xia ke you ji ·dian you ri ji shi yi 》:“na yu shan ji ,wei xin kai dao 。”⑧kai chuang 。《shi ji ·qin ben ji 》:“wei hou shi kai ye 。”⑨kai shi 。《shi jing ·zhou song · wu 》:“yun wen wen wang ,ke kai jue hou 。”(yun wen :que shi you wen de 。ke :neng gou 。jue :ji 。)《lun heng ·shu jie 》:“shang yang xiang xiao gong ,wei qin kai di ye 。”《hou han shu ·feng yan chuan xia 》:“kai sui fa chun xi ,bai hui han ying 。”⑩fa dong huo cao zong 。du fu 《deng bai ma tan 》:“shui sheng chun lan mei ,ri chu ye chuan kai 。”wei yuan 《dao guang xiang sou zheng fu ji shang 》:“guan tian pei kai bao ying zhi ,ji duan xiang chuan tou bi ,xi bing duo la hai si 。”(11)xiao san 。fan zhong yan 《yue yang lou ji 》:“re fu yin yu fei fei ,lian yue bu kai 。”

    he :

    ①men shan ;men ban 。《li ji ·yue ling 》:“shi yue ye ,geng zhe shao she ,nai xiu he shan 。”fan zhi men 。《xun zi ·ru xiao 》:“wai he bu bi 。”②guan men ;guan bi 。gui you guang 《xiang ji xuan zhi 》:“bi qu ,yi shou he men 。”(bi qu :deng dao li kai 。)liu you 《yue xia zuo 》:“jing you ying he kai ,chi zhang yu yan yong 。”③zong gong ;quan ;ji men hu nei zhi quan ti 。《zhuang zi ·qu qie 》:“he si jing zhi nei ,suo yi li zong miao she ji 。”④tong “ge ”。fu ge 。《zhan guo ce ·qin ce san 》:“yi zhe ,chen yu er bu he wang xin ye !”⑤tong “he ”。he bu 。《zhuang zi ·tian de 》:“fu zi he hang xie (ye )?”⑥tong “gai ”。gai qiang yong de cao lian 。《zhou li ·xia guan ·yu shi 》:“ci qiang ze jian he 。”

    ren li :

    ren zhi lun chang 。《san guo zhi ·shu ·meng guang chuan 》:“shang fan tian shi ,xia wei ~~。”

    li :

    ①diao zhuo ;jia gong yu dan 。《han fei zi ·he shi 》:“shi yu ren li ji pu er de bao yan 。”②zhi li ;zheng zhi 。《han shu ·shi huo zhi 》:“li min zhi dao ,de zhe wei ben 。”③zheng li ;xiu zheng 。gu le fu 《mu lan shi 》:“a zi wen mei lai ,dang hu li gong zhuang 。”gui zi mu 《ren yin zheng yue xi cun zhu shi cheng 》:“nong ren li you (yōu)chu ,nian ci sui gong zao 。”(you :long sui tu kuai ping zheng tu de de nong ju 。)④lian xi ;wen xi 。wang wei 《luo yang nv er hang 》:“hu ba ceng mo li qu shi ,zhuang cheng zhi shi xun xiang zuo 。”⑤wen li ;tiao li 。liu yu xi 《di dan fu 》:“gui xing dan zhi ,cang se ni li 。”⑥gui lv ;dao li 。《xun zi · jie bi 》:“yi ke yi zhi ren zhi xing ,qiu ke yi zhi wu zhi li 。”《zhuang zi ·yang sheng zhu 》:“yi hu tian li 。”⑦gu dai de fa guan 。《li ji ·yue ling 》:“ming li zhan shang ,cha chuang ,shi she 。”《zuo chuan ·zhao gong shi si nian 》:“shu yu she li 。”⑧shen bian ,bian bai 。《bao piao zi ·ji huo 》:“sui jian chi xiao ,yu yi bu li ye 。”⑨shun 。gu yi 《xin shu ·tai jiao 》:“zheng ji ben er mo wu li 。”⑩shi zhe 。《zuo chuan ·zhao gong shi san nian 》:“hang li zhi ming ,mo yue bu zhi 。”

    shu :

    ①shou ;zhu shou 。《chu ci ·da qiao 》:“si zhou (zhòu)bing shu 。”(zhou :chun jiu 。)②zhuang jia 、guo shi cheng shou 。《xun zi ·fu guo 》:“han shu he jie ,er wu gu yi shi shu 。”(shi :an shi 。)《han shu ·si ma xiang ru chuan shang 》:“yu shi lu ju xia shu 。”(lu :hei se 。)③zai xi 。《xun zi ·yi bing 》:“fan lv shi yu shu 。”④yi wen dai ci 。1.xiang dang yu “shei ”。《lun yu ·ba yi 》:“guan shi er zhi li ,shu bu zhi li ?”2. xiang dang yu “na ge ”。《lun yu ·gong ye chang 》:“nv yu hui ye shu yu ?”(nv :tong “ru ”。hui :yan hui 。yu :sheng guo 。)3.zhi wu ,shen me 。《meng zi ·gao zi xia 》:“li yu shi shu chong ?”4.xiang dang yu “he ”、“zen me ”。《chu ci ·jiu zhang ·ai ying 》:“shu liang dong men zhi ke wu ?”(liang :zai ci 。wu :huang wu 。)[shu yu ]yu ……bi ,na yi ge ……;na li bi de shang 。biao shi liang xiang bi jiao ,shua ze ji yi 。《zhan guo ce ·ji ce yi 》:“(ju ji )wei ji qi yue :‘wo shu yu cheng bei xu gong mei ?’”

    pan :

    ①tian jie 。《zuo chuan ·xiang gong er shi wu nian 》:“hang mo yue sai ,ru nong zhi you pan ,ji guo xian (xiǎn)yi 。”(xian :shao 。)②jie xian ;jiang jie 。《guo yu ·zhou yu shang 》:“xiu ji jiang pan 。”③pang bian ;bian ce 。《shi ji ·qu yuan gu sheng lie chuan 》:“qu yuan zhi yu jiang bin ,bei fa hang yin ze pan 。”④tong “pan ”。1.wei bei 。fei tang chen 《bian huang zhou 》di yi she :“jin you han lin xue shi su shi ,zhang gou fu ru ,zhou deng qing yao ,zhi da yan fu ,li jing pan dao ,lun xin fa er hui shi xiang ,tuo yin yong er bang shan chao ting 。”2. pan bian 。《meng zi ·gong sun chou xia 》:“gua zhu zhi zhi ,qin qi pan zhi 。”

    yuan :

    ①qian yin ;pan yuan 。《zuo chuan ·xiang gong er shi san nian 》:“yang shi can cheng chi jie ,sui chao cheng ,you fu jian ,zuo yuan dai ,ming qu zhi chu 。”(yang :fan yang 。jin da fu 。can cheng :cheng che ju you zhe ,ji pei cheng 。chao cheng :tiao dao bie ren de che shang 。)《meng zi ·li lou shang 》:“sao ni ,ze yuan zhi yi shou hu ?”(ni :yan zai shui zhong 。)②na ;zhi chi 。tu long 《tan hua ji ·tao zei li gong 》:“zhong jun qin zi yuan bao (fú)。”(bao :gu chui 。)③yin jin ;tui jian 。han yu 《xian zhai you huai 》:“ming sheng he (hè)peng you ,yuan yin fa yin ya (yà)。”(he :cheng shou en hui 。ya :you hun yin guan ji de qin qi 。)④yin yong ;yin zheng 。liu zhi ji 《shi tong ·huo jing 》:“huo yuan shi yi biao xin 。”⑤yuan zhu ;jiu zhu 。《san guo zhi ·shu shu ·zhu ge liang chuan 》:“qiu yuan wu hui 。”